Ρόδος: Η γυναικεία παραδοσιακή φορεσιά των Φανών

Rodiaki NewsRoom

H Δωδεκάνησος φοράει τα παραδοσιακά της

Eπιμέλεια - φωτογράφηση Μιχάλης Μαννάκης
Email: mannakis.m@gmail.com
Με την στήριξη της Περιφέρειας Νοτίου Αιγαίου (Τμήμα Πολιτισμού)

Η σημερινή μας παρουσίαση περιγράφει την αυθεντική φορεσιά των Φανών η οποία διατηρήθηκε έως τις μέρες μας με τη φροντίδα της σημερινής κατόχου της νεαρής Βασιλικής Πατρού ως οικογενειακό κειμήλιο προερχόμενη από τη γενιά της μητέρας της και συγκεκριμένα από την προγιαγιά της κυρία Χαριστούλα Μαγκάνη Παπαϊωάννου.

Υπολογίζεται ότι είναι πάνω από εκατόν εξήντα ετών με εμφανή τα σημάδια του χρόνου αλλά σε πολύ καλή κατάσταση για να μας δώσει τις πληροφορίες που χρειαζόμαστε με όλες τις λεπτομέρειες.

Είναι η επίσημη φορεσιά την οποία οι Φανενές φορούσαν στις γιορτές στους γάμους και σε κάθε επίσημη εμφάνιση και ήταν γνωστή ως «τα κοντά». Σταμάτησε να φοριέται στις αρχές του εικοστού αιώνα όταν και στην περιοχή μας άρχισαν να εμφανίζονται νέες ενδυματολογικές τάσεις , ενώ σήμερα ο πολιτιστικός σύλλογος των Φανών βασιζόμενος σε αυτή, την έχει αντιγράψει πιστά με σύγχρονα υλικά και με αυτή παρουσιάζεται στις διάφορες εκδηλώσεις.

Αποτελείται: Εσωτερικά από τη «βράκα» ως εσώρουχο μακριά ως το γόνατο από υφαντό. Ακολουθεί η πουκαμίσα εικ 1, ολόσωμη, με μανίκια και μήκος έως λίγο πιο πάνω από τον αστράγαλο ανοικτή στο στήθος πάντα σε χρώμα λευκό, υφαντή φτιαγμένη και αυτή όπως και η βράκα στον αργαλειό. Κεντητά σχέδια υπάρχουν, κάθετα στο άνοιγμα του στήθους και από τις δύο πλευρές εικ 2, στα άκρα των μανικιών και στους ώμους άλλοτε κεντημένα και άλλοτε σταυροβελονιά στο χέρι και μετά ραμμένα στο υφαντό και φυσικά στον περίγυρο, ξεκινώντας πάντα κάτω- κάτω με ραμμένο σιρίτι στο υφαντό και αμέσως μετά με διάφορα κεντητά σχέδια σε οριζόντια και κάθετη διάταξη εικ 3. Τα σχέδια από τα κεντήματα είναι επιλογές της εκάστοτε νοικοκυράς και το πόσο χρυσοχέρα ήταν.

Εξωτερικά φοριέται το φουστάνι, είναι αμάνικο «καζάκα» για να κρατάει το στήθος, πιο κοντό σε μήκος από την πουκαμίσα και ανοικτό στο στήθος για να φαίνονται και στις δύο περιπτώσεις τα σχέδια από την πουκαμίσα.

Στην μέση κάνει σούρες για να δημιουργηθούν οι πιέτες που καλύπτουν όλη την φούστα γύρω-γύρω. Το φουστάνι το συναντάμε σε δύο αποχρώσεις, σε μπλε σκούρο, το οποίο φορούσαν οι παντρεμένες εικ 4 και σε λευκό το οποίο φορούσαν οι λεύτερες εικ 5. Διακοσμημένες και οι δύο με απλό τρόπο , για την μπλε, ξεκινώντας από τον ποδόγυρο με σιρίτι μπλε ή κόκκινο μετά από περίπου πέντε εκατοστά διπλό σιρίτι σε συνδυασμούς του κίτρινου, κόκκινου και πράσινου, γύρω από τις μασχάλες, γύρω από το άνοιγμα του στήθους, του λαιμού και της μέσης στις ίδιες αποχρώσεις, ενώ για την λευκή η διακόσμηση είναι στα ίδια ακριβώς σημεία αλλά σε μαύρη μόνο όμως απόχρωση.

Ζωνάρι: εικ 6. Είναι πλεκτό σε διάφορα σχέδια που καταλήγει και στις δύο πλευρές σε φούντα, το δέσιμο της οποίας (φούντας) για να μην ξεχειλώνει γινόταν με ένα σατέν ύφασμα κεντημένο σταυροβελονιά για να φαίνονται τα σχέδια, ενώ σε μια από τις δύο φούντες περνούσαν μια μπλε χάντρα και ένα φλουρί για να μπρεπίζει. Φοριέται με διπλή περασιά στην μέση στο ύψος των γοφών και οι φούντες στ’ αριστερά εικ 7.

Στην εικ 8 βλέπουμε το σχέδιο της πλέξης.

Εξωτερικά φοριέται η «καμουζέτα» γιλέκο εικ 9 με μακρύ μανίκι, κοντό έως λίγο πιο κάτω από το στήθος, ανοικτό μπροστά για να φαίνεται το σχέδιο της πουκαμίσας και κλείνει με γάντζο. Μεταξωτό από την ανατολή σε διάφορες αποχρώσεις επιλογή της κάθε νοικοκυράς, διακοσμημένο όμως πάντα σε όλες τις περιπτώσεις από το ίδιο κορδόνι γύρω-γύρω από τα μανίκια τη μέση, το λαιμό, παντού και πάντα σε μαύρη απόχρωση.

Κεφάλι: Καλύπτεται εσωτερικά από το «σαρικομάντηλο» διακοσμημένο με ένα φλουρί στο μέτωπο σε αποχρώσεις πράσινο σκούρο, κρεμμυδοφιλί ή μπεζ. Εξωτερικά φοριέται μεταξωτό μαντίλι σε διάφορες αποχρώσεις διακοσμημένο περιμετρικά πάντα με διάφορα σταμπωτά σχέδια εικ 10.

Κοσμήματα: «Λοϊζια» σκουλαρίκια εικ 11,αρμαθιές με φλουριά για το στήθος.

Υποδήματα: Στιβάνια «ποήματα» με τακούνι εικ 12. Το κάτω μέρος πάντα σε καφέ απόχρωση διακοσμημένο με γαζιά, το καλάμι πάντα σε εκρού απόχρωση με ύψος λίγο πιο κάτω από το γόνατο, γυρισμένο στο τελείωμα του το μέσα έξω για να διακοσμεί τα στιβάνια με την σκούρα απόχρωση.

Κατασκευασμένα από διάφορα δέρματα ζώων. Για την κατασκευή τους χρειάζεται πολύ δέρμα αφού το συνολικό τους μήκος ξεδιπλωμένο φθάνει έως το ένα μέτρο και διπλώνεται τρεις φορές εικ 13. Εκτός από την επίσημη υπήρχε και η καθημερινή φορεσιά την οποία οι Φανενές φορούσαν όλες τις υπόλοιπες ημέρες για τις δουλειές του σπιτιού του χωραφιού κτλ. Δυστυχώς παρόλο που υπήρχε η πληροφορία ότι κάπου υπάρχει μια τέτοια φορεσιά δεν μπορέσαμε να την εντοπίσουμε.

Αποτελείται εσωτερικά από τη βράκα, αμέσως μετά φοριέται η πουκαμίσα τελείως λευκή χωρίς σχέδια ολόσωμη, εξωτερικά η φούστα με σούρα στην μέση μακριά έως τους αστραγάλους σε αποχρώσεις καφέ ή μαύρο και από την μέση και πάνω το μπορκί. Στο κεφάλι μαντίλι πολίτικο σε διάφορα χρώματα και για ποήματα παπούτσι με τακούνι διακοσμημένο με γαζιά.

ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ
Πολιτιστικός και Λαογραφικός Σύλλογος Φανών ‘Ο ΠΡΟΔΡΟΜΟΣ’
Λαππάκη Μαρία
Τσαμπίκα Μαγκάνη Διαμαντή
Χαμουζά Μαριέττα
Χαμουζά Σταματία