Μεσαιωνολόγιο: «Μεσαιωνικές Φρικαλεότητες»

Rodiaki NewsRoom

Γράφει η Άννα Αχιολά
info@medievalfestival.gr

ΠΑΡΑΞΕΝΕΣ ΙΣΤΟΡΙΕΣ ΑΠΟ ΤΟ ΜΕΣΑΙΩΝΑ …
Ο φοβερός και τρομερός Μεσαίωνας, που από το 19ο αιώνα αναφερόταν και ως «Σκοτεινοί Αιώνες», ταλάνισε το μεγαλύτερο μέρος της Ευρώπης από τον 5ο έως τον 15ο αιώνα, κάπου 1.000 σκοτεινά και αιμοδιψή χρόνια δηλαδή, αφήνοντας γερή παρακαταθήκη σε όρους ανθρώπινης θηριωδίας.

Η μακάβρια εφευρετικότητα των δημίων, η πληθώρα των μεθόδων βασανισμού και η αδήριτη ανάγκη για ολοένα και πιο μεγαλοπρεπή βασανιστήρια άφησαν τη δική τους εποχή, καθώς οι λόγοι για να βασανιστεί κανείς περίσσευαν: από θρησκευτικές διαφορές και αιρετικές αντιλήψεις, μέχρι τιμωρίες του ποινικού κώδικα και κοινωνικά παραστρατήματα, όλα καλούσαν σε έναν ακραίο βασανισμό του …υποτιθέμενου φταίχτη.

Τα βασανιστήρια στο μεσαιωνικό κόσμο μπορεί να μην ήταν τόσο διαδομένα, όσο θέλει τουλάχιστον ο λαϊκός θρύλος, αλλά οι βασανιστικές τιμωρίες, όταν εφαρμόζονταν, ήταν σίγουρα … «ευφάνταστες» και εξελίσσονταν διαρκώς, ειδικά από το 12ο και μέχρι το 14ο αιώνα, οπότε έφτασαν στο απόγειο τους. Αρκετών ειδών βασανισμοί εφαρμόζονταν νόμιμα και μέχρι το 19ο αιώνα, σε πολλές Ευρωπαϊκές χώρες, παρά την ανάπτυξη του πνευματικού κινήματος του Ουμανισμού που ξεκίνησε ήδη από τον ύστερο Μεσαίωνα.

Στόχος της «βελτίωσης» των μεθόδων βασανισμού ήταν να γίνουν πιο αποτελεσματικές, ως προς τη διάρκεια και το μέγεθος του πόνου που θα προκαλούσαν. Η σκοτεινιά της ανθρώπινης επινοητικότητας στην υπηρεσία του ανείπωτου πόνου… Οι ποινές αποδίδονταν συνήθως κατόπιν συνοπτικών διαδικασιών, άλλοτε μετά από σύντομες δίκες, όπου ένας δικαστής ήταν αρκετός για να πάρει την απόφαση και άλλοτε σχεδόν με τη μορφή αυτοδικίας, ειδικά κατά τον Πρώιμο και Ώριμο Μεσαίωνα.

Οι δε βασανισμοί λάμβαναν χώρα συνήθως σε υπόγεια και κλειστές αίθουσες, ενώ οι εκτελέσεις όσων καταδικάζονταν, γίνονταν σε δημόσια θέα και μάλιστα συγκέντρωναν πλήθος κόσμου, ανεξαρτήτου ηλικίας, που τις παρακολουθούσε … και συχνά τις επευφημούσε …

Ο κόσμος του Βυζαντίου δεν αποτελούσε εξαίρεση. Τουναντίον, ήταν φρικτά τα βασανιστήρια κι απάνθρωπες οι ποινές που εφαρμόστηκαν, καθ’ όλη τη διάρκεια της αυτοκρατορίας αυτής, παρ’ όλα τα «αγαπάτε τους εχθρούς υμών» και τα «καλώς ποιείται τοις μισούσιν υμάς», όπως όριζε η θρησκεία της αγάπης … ο Χριστιανισμός. Η απανθρωπιά των Βυζαντινών προκαλεί τεράστιο δέος και τρομερή κατάπληξη για το απίστευτο μέγεθος της διαστροφής της.

Στο Βυζάντιο άναψαν οι πρώτες πυρές για την θανάτωση αιρετικών και μάγων. Στο Βυζάντιο η πρώτη Ιερά Εξέταση. Πρωτοφανείς μέθοδοι βασανισμού και εκτελέσεων εφαρμόζονται για κατάδικους και εχθρούς της εξουσίας. Όλα αυτά μαζί με τη διαφθορά του συστήματος, συνθέτουν μια τοιχογραφία φρίκης και τρόμου.

Η κατάκτηση και η διατήρηση της αυτοκρατορικής ηγεμονίας, γράφει ο Μιχαήλ Ψελλός, γινόταν «φόνοις και αίμασιν»… Βασάνιζε η αυτοκρατορική εξουσία, βασάνιζε και η πατριαρχική. Με την ίδια αγριότητα. Οι βασανιστές του πατριαρχείου συναγωνίζονταν τους βασανιστές του παλατιού σε σκληρότητα και εφευρετικότητα. Η αγριότητα των βυζαντινών ηθών, ο σαδισμός και οι εκδικητικές επινοήσεις στους βασανισμούς, εξεικονίζονται στα κείμενα των χρονογράφων.

Αναρωτιέται ο Νικήτας Χωνιάτης: «ποιος από τους πασίγνωστους τύραννους της αρχαιότητας» - τους ειδωλολάτρες – «υπήρξε τόσο θηριώδης όσο οι σύγχρονοί του ηγεμόνες; Μήπως ο Καμβύσης ή ο Ταρκύνιος, μήπως ο Έχετος ή ο Φάλαρις;». Δεν είναι επομένως περίεργο που πολλοί αυτοκράτορες χαρακτηρίζονται, από Βυζαντινούς συγγραφείς, αίσχιστοι, παμμίαροι, δυσεβείς, θεοβδέλυκτοι, ωμότατοι, ανόσιοι, τρισάθλιοι, θηριώδεις, αιμοχαρείς, θεομισείς, αλιτήριοι, παλαμναίοι (δηλ. δολοφόνοι, βδελυροί).

Οι ποινές στους Βυζαντινούς χωρίζονταν σε τρεις κύριες κατηγορίες. Σε κείνες που συνεπάγονταν θάνατο, στις σωματικές ποινές και σε κείνες που όριζαν χρηματική αποζημίωση. Στις θανατικές ή αλλιώς κεφαλικές ποινές, ανήκαν αρχικά ο αποκεφαλισμός, η πυρά, η κρεμάλα, ο απαγχονισμός, ο καταποντισμός, ο λιθοβολισμός κι ακόμα η εξορία, ο περιορισμός και η δουλεία.

Αργότερα θα προστεθούν στις θανατικές ποινές η εκτύφλωση, ο ακρωτηριασμός και το «μεταλλισθήναι» (ισόβια καταναγκαστικά έργα στα μεταλλεία). Απέραντη ποικιλία αυθαίρετων βασανισμών και μαρτυρικών θανατώσεων. Ψήσιμο στη θράκα, εκδορά, θανάτωση σε κοχλαστό νερό, βραστό λάδι ή αναλειωτή πίσσα, ανασταύρωση, παλούκωμα, κατόρυξη, πυρωμένα σίδερα, φαρμάκωμα, ακόμα και ευνουχισμός.

Ο τεράστιος αριθμός των ακρωτηριασμών στο Βυζάντιο φαίνεται και από τα παρωνύμια που δίνονταν σε όσους είχαν υποστεί: ρινοτομία, αποκοπή αφτιών, χεριών κλπ. Τέτοια παρωνύμια ήταν: Κοψόρρινος, Αργυρομύτης, Ασημομύτης, Χαλκομύτης – επειδή τα θύματα αντικαθιστούσαν την κομμένη ή πλαγιασμένη μύτη με ομοίωμα, ένα είδος θήκης από μέταλλο – Κουτσομύτης, Κουτσοχέρας, Κουτζοδάκτυλος, Δερμοκαΐτης κ.α. Υπήρχε ακόμα το όνομα Γάλλος που σημαίνει τον «αποτετμημένον τα αιδοία», τον ευνούχο.

Οι Βυζαντινοί αναζητούσαν και θεωρητική κάλυψη των ακρωτηριασμών και των εκτυφλώσεων, που κυριαρχούσαν στον κολασμό των πολιτικών, κυρίως, εγκλημάτων, με θεολογικά επιχειρήματα και αναγωγές στα ιερά κείμενα. Επιστράτευαν λ.χ. την ίδια τη διδασκαλία του Χριστού, τα ευαγγελικά ρήματα: «και εάν σκανδαλίζει σε η χειρ σου, απόκοψον αυτήν. Καλόν σοι εστί κυλλόν εις την ζωήν εισελθείν, ή τας δύο χείρας έχοντα απελθείν εις την γέενναν, εις το πυρ το άσβεστον… Και εάν ο πούς σου σκανδαλίζει σε, απόκοψον αυτόν …» κλπ. Δηλαδή, κόψε το χέρι σου ή το πόδι σου ή βγάλε το μάτι σου, αν σε σκανδαλίζει.

Καλύτερα κουλός ή κουτσός ή τυφλός, παρά αρτιμελής και κολασμένος.
Υπάρχει όμως και μία νομικοθεολογική θεμελίωση. Η εκτύφλωση και οι ακρωτηριασμοί αντικαθιστούν τη θανατική ποινή δίνοντας στον δράστη του εγκλήματος την ευκαιρία να μετανοήσει. Πρόκειται φυσικά για σοφιστικές προφάσεις και υποκριτικές δικαιολογίες. Οι ακρωτηριασμοί και οι εκτυφλώσεις είναι εξίσου φρικαλέες ποινές που καταδικάζουν το θύμα σε ισόβια δυστυχία.

Πρόσφατα, ο Γερμανός ερευνητής και νομικός Βόλφγκανγκ Σιλντ, μετά από μελέτη του μεσαιωνικού ποινικού δικαίου, επιχειρεί να αλλάξει την εικόνα που έχουμε για τα φρικιαστικά βασανιστήρια και τις εκτελέσεις εγκληματιών στο Μεσαίωνα. Σύμφωνα με τον ερευνητή, ο βασανισμός και η σαδιστική εκτέλεση του ενόχου στόχευαν εν μέρει στη σωτηρία της ψυχής του, κάτι το οποίο ήταν επιθυμητό από τη θρησκόληπτη μεσαιωνική κοινωνία που, ούτως ή άλλως, δεν αναστατώνονταν στην ιδέα της θανατικής ποινής, όπως εμείς σήμερα, διότι «είχαν βαθιά ριζωμένη μέσα τους την έννοια της αμαρτίας, επομένως ήταν ανοιχτοί στην ιδέα των βασανιστηρίων» με σκοπό τον εξαγνισμό.

Οι δε δήμιοι, με το βασανισμό και τη βίαιη εκτέλεση του ένοχου, προσπαθούσαν αφενός να κατευνάσουν τον «προσβεβλημένο Θεό» και αφετέρου να προσφέρουν στην ψυχή του εγκληματία την αιώνια ζωή, αφού άλλωστε ήταν εξαιρετικά διαδεδομένη η άποψη πως ο σωματικός πόνος διαθέτει καθαρτικές ιδιότητες. Μία θεωρία που θυμίζει ίσως τις αρχές και τα πιστεύω του ισλάμ …

Ποιες ήταν όμως αυτές οι … «εξαγνιστικές» μέθοδοι βασανισμού του Μεσαίωνα, θα δούμε στο επόμενο Μεσαιωνολόγιο!

ΠΗΓΕΣ:
Κυριάκος Σιμόπουλος, «Βασανιστήρια και Εξουσία», Εκδ. Πιρόγα, 2008
el.wikipedia.org
www.greatlie.com
www.newsbeast.gr
www.medievalwarfare.info
tvxs.gr