Ενώ η Μάλτα από το 1979 αποτίναξε τον ζυγό

Rodiaki NewsRoom

Οι αδελφοί μας Κύπριοι δεν δικαιώθηκαν στο αίτημά τους να διαβιώνουν ελεύθεροι. Ευχή και προσδοκία των Πανελλήνων η ομαλή πορεία προς τη δίκαιη αποκατάστασή τους

Γράφει ο
Κυριάκος Ι. Φίνας

Β’ ΜΕΡΟΣ
Παρά ταύτα, νομίζω ότι για το Μακάριο Γ’ ισχύουν τα όσα αναφέρει στο βιβλίο του ο Νίκος Κρανιδιώτης, “Δύσκολα χρόνια-Κύπρος 1950-1960”, στο οποίο περιγράφεται η πορεία του Κυπριακού από το 1950 μέχρι των Συμφωνιών της Ζυρίχης και του Λονδίνου, που υπογράφησαν στις 11 Φεβρουαρίου 1959.

Γράφει ο Νίκος Κρανιδιώτης:
“...Πάνω απ’ όλα ο Μακάριος ο Γ’ ήταν Εθνικός Ηγέτης. Είχε, σε μεγάλο βαθμό αναπτυγμένα τα ηγετικά προσόντα: Την εύκολη επαφή με τις μάζες, την εύκολη ρητορεία, τη βαθειά πίστη στις ιδέες του και την εμπιστοσύνη στους χειρισμύς και στο δυναμισμό του.

“Ήταν ένας τολμηρός αγωνιστικής και άκαμπτος πατριώτης. Ριψοκίνδυνος στους αγώνες του και επίμονος στις επιδιώξεις του.
“Με αυτά τα προσόντα ο Μακάριος ο Γ’ αναλάμβανε, το 1950, τη θρησκευτική, την Εθνική και την πολιτική ηγεσία της Κύπρου. Και απέβαινε ουσιαστικά ο κύριος ρυθμιστής των τυχών του Ελληνικού Κυπριακού Λαού...

“Συμπερασματικά: επίπονη και επίμονη ήταν η θητεία του Μακαρίου Γ’, τόσο στον Αρχιεπισκοπικό Θρόνο, όσο και στη συνέχεια ταυτόχρονα, ως Προέδρου της Κυπριακής Δημοκρατίας.
“Απεβίωσε μαχόμενος τον Αύγουστο του 1977”.

Η εξορία του Μακάριου Γ’
Η κατάσταση όλο και προχωρούσε προς μεγαλύτερη όξυνση. Στις 9 Μαρτίου 1956, ενώ ο Αρχιεπίσκοπος ήταν στο Αεροδρόμιο Λευκωσίας και επρόκειτο να επιβιβαστεί σε αεροσκάφος για να πάει στην Αθήνα για να ενημερώσει την Ελληνική Κυβέρνηση, συνελήφθη από τις Αγγλικές Αρχές.

Ο Γλαύκος Κληρίδης, που τόσα πρόσφερε με μελετημένη θεληματικότητα στην υπόθεση της Κύπρου καυτηρίασε τον ανάρμοστο τρόπο σύλληψης και εξορίας του Μακάριου Γ’. “...Ακόμη και η σύλληψη του Μακάριου έγινε με αδέξιο τρόπο. Ενώ πήγαινε στο αεροδρόμιο της Λευκωσίας για να πάρει το αεροπλάνο για Αθήνα, Βρετανοί στρατιώτες σταμάτησαν το αυτοκίνητό του και υπό την απειλή των όπλων τον ανέβασαν σ’ έναν αεροσκάφος της R.A.F., που περίμενε για να τον μεταφέρει στις Σεϋχέλλες”.

Ιδού πως συμπληρώνει και ο Νίκος Κρανιδιώτης, στο βιβλίο του: “Δύσκολα Χρόνια. 1950-1960”. “...Το μεσημέρι της 9ης Μαρτίου 1956, ενώ τον συνοδεύαμε για να αναχωρήσει, οι Αγγλικές στρατιωτικές Αρχές απομόνωσαν στην είσοδο του Αεροδρομίου το αυτοκίνητό του και στη συνέχεια τον επιβίβασαν σ’ ένα στρατιωτικό αεροπλάνο, στο οποίο αργότερα οδήγησαν το Μητροπολίτη Κυρηνείας Κυπριανό, (ο οποίος, σημειωτέον, μια μέρα ενωρίτερα, με δηλώσεις του στην εφημερίδα “Τάϊμς οφ Σάϊπρους”, καταδίκασε τη βία), τον Πρωθιερέα του Ναού Φανερωμένης Παπασταύρο Παπαγαθαγγέλου και το Γραμματέα της Μητρόπολης της Κερύνιας Πολύκαρπο Ιωαννίδη. Εκεί τούς κοινοποιήθηκε το Διάταγμα της απέλασής τους, και στη συνέχεια μεταφέρθηκαν στο Νησί Μαχέ των Σεϋχελλών”.

Καθώς αναφέρει ο Ν. Κρανιδιώτης, “...την απέλασή του ο Αρχιεπίσκοπος μού την γνώρισε με ιδιόχειρο γράμμα του, που μου έστειλε από το στρατιωτικό αεροπλάνο, όπου τον είχαν επιβιβάσει. Στο γράμματου μού έγραφε: “Αγαπημένε κ. Κρανιδιώτη. Με την ψυχική γαλήνη που με διέκρινε πάντοτε, μεταφέρομαι είς τον τόπον της εξορίας μου. Όπως αντιλαμβάνεσθε, ήμην έτοιμος να υποστώ την τοιαύτην δοκιμασίαν. Ο Θεός μαζί σας. Σας αφήνω με τας ευχάς μου” 9.3.1956.

Η επιστολή δεν ήταν υπογραμμένη, γιατί, όπως μου εξήγησε αργότερα, δεν είχε μαζί του κόκκινη μελάνη για να την υπογράψει. Ο Μακάριος, σύμφωνα με τα προνόμια που έδωσε ο Αυτοκράτορας του Βυζαντίου Ζήνων στην Κυπριακή Εκκλησία, υπέγραψε μόνο με κιννάβαρι.

Ίσως οι Άγγλοι να νόμιζαν ότι με την εξορία του Μακάριου και 2-3 συνεργατών του θα επιτύγχαναν του σκοπού τους. Αποδείχθηκε, όμως, ότι βρίσκονταν εκτός πραγματικότητας. Δεν είχαν, ως φαίνεται, αντιληφθεί ότι ο δρόμος είχε πια ανοίξει και έπρεπε τα σκληρά μέτρα εναντίον των Ελληνοκυπρίων να μαλακώσουν.

Επειδή, όμως, η εξορία του Αρχιεπισκόπου δεν επηρέασε τον ένοπλο αγώνα, η Βρετανική κυβέρνηση τού κοινοποίησε τον Δεκέμβριο του 1956 στον τόπο της εξορίας του, με απεσταλμένους της, ένα νέο σχέδιο λύσης του Κυπριακού, το “Σύνταγμα Ράντκλιφ”, το οποίο, όμως, ο Αρχιεπίσκοπος απέρριψε.

Με αυτό το χειρόγραφο σημείωμα, από το Βρετανικό στρατιωτικό αεροπλάνο, στον οποίον είχεν επιβιβαστεί από τις βρετανικές αρχές, ο Μακάριος πληροφόρησε το Νίκο Κρανιδιώτη για τη σύλληψή του, στις 9 Μαρτίου 1956. Το σημείωμα δεν έχει υπογραφή, γιατί ο Μακάριος δεν είχε μαζί του το κόκκινο μελάνι, για να υπογράψει, σύμφωνα με τα παραδοσιακά προνόμια που έδωσε στους Αρχιεπισκόπους Κύπρου ο Αυτοκράτορας του Βυζαντίου Ζήνων.

Προς την κατεύθυνση αυτή κινήθηκε και ο Γλαύκος Κληρίδης, με την απόφασή του να παραιτηθεί από το Εκτελεστικό Συμβούλιο του Κυβερνήτη και κάλεσε του Κυπρίους ν’ αποδείξουν τον αυτοσεβασμό τους και να αρνηθούν να στραφούν με αυτούς που απήγαγαν τον Μακάριο. Καθόσον, κατά την άποψή τους που διατύπωσε και στο βιβλίο του που κυκλοφόρησε το 1988 “Η Κατάθεσή μου”, αναφέρει: “...οι δύο ηγέτες των Ελληνοκυπρίων από το 1955 και μετά, οι οποίοι κυριάρχησαν στην πολιτική ζωή του νησιού και επηρέασαν τις εξελίξεις ακόμα και στην Ελλάδα, ήσαν ο Αρχιεπίσκοπος Μακάριος κι ο Στρατηγός Γρίβας.

Σπάνια στην ιστορία δύο Εθνικοί Ηγέτες με τόσο διαμετρικά, αντίθετες ασχολίες, ο ένας αφιερωμένος στην Υπηρεσία του Θεού και ο άλλος στην τέχνη του πολέμου, ενέπνευσαν και ένωσαν τόσο πολύ το λαό τους, να πολεμά και να πεθαίνει με τέτοιο πατριωτικό ενθουσιασμό για την κοινή υπόθεση. Και όμως, αμέσως τον δίχασαν τόσο βαθιά, ώστε ακόμα και μετά το θάνατό τους ο διαχωρισμός σε Μακαριακούς και Αντιγριβικούς και σε Γριβικούς και Αντιμακαριακούς διατηρείται προς ζημία της Κύπρου”.

Και συμπληρώνει: “...Σπάνια μια Χώρα ήταν τόσο τυχερή, ώστε να έχει Εθνικούς Ηγέτες με τόσο μεγάλες ικανότητες ο καθένας στον τομέα του - ο Μακάριος στον πολιτικό του αγώνα για την Ένωση και ο Γρίβας στη Διοίκηση του Στρατιωτικού. Και όμως, μόλις ο αγώνας για την Ένωση έληξε ή μπήκε στο ράφι με το συμβιβασμό της Ανεξαρτησίας, σπάνια ένα νεογέννητο δικοινοτικό Κράτος είχε μεγαλύτερη ανάγκη για πολιτικούς και μικρότερο για Εθνικούς Ηγέτες... Γιατί η ανεξαρτησία της Κύπρου, με το μοντέλο των Συμφωνιών της Ζυρίχης και του Λονδίνου του 1959, θα μπορούσε να πετύχει μόνο αν γινόταν δυνατή η θεμελίωση της σιγουριάς και εμπιστοσύνης ανάμεσα στους Ελληνοκυπρίους και Τουρκοκυπρίους”.

Οι τελευταίες ημέρες της εξορίας και η επιστροφή
Στις 28 Μαΐου 1957 ο Βρετανός Υπουργός των Αποικιών Λένοξ Μπόουν ανήγγειλε στη Βουλή των Κοινοτήτων ότι ο Αρχιεπίσκοπος Μακάριος και οι συνεξόριστοί του θα αφήνονταν ελεύθεροι για να μεταβούν οπουδήποτε ήθελαν, εκτός από την Κύπρο. Ο Μακάριος ήλθε μέσω Μαδαγασκάρης στην Αθήνα, στις 17 Απριλίου 1957, και έγινε δεκτός με συγκινητικές πολλαπλές εκδηλώσεις.

Εν τω μεταξύ, κάτω από την πίεση των γεγονότων και σε συμφωνία με την Ελληνική Κυβέρνηση, ο Μακάριος δέχθηκε τον Φεβρουάριο του 1959 τις Συμφωνίες της Ζυρίχης (που είχαν επεξεργαστεί στην ομώνυμη πόλη της Ελβετίας, ο Κωνσταντίνος Καραμανλής και ο Ευάγγελος Αβέρωφ με τον Τούρκο πρωθυπουργό Μεντερές και τον Τούρκο υπουργό Εξωτερικών Ζορλού και στη συνέχεια συμμετείχε στην Πενταμελή Διάσκεψη του Λονδίνου, όπου στις 19 Φεβρουαρίου 1959 υπέγραψε τα σχετικά κείμενα με τα οποία η Κύπρος αναγνωριζόταν ανεξάρτητη Δημοκρατία, με ένα Σύνταγμα, το οποίο περιείχε πολλούς περιορισμούς και πολλά αντιδημοκρατικά στοιχεία.

Στο Λονδίνο για τις Συμφωνίες, ο Μακάριος έμεινε μέχρι τις 28 Φεβρουαρίου και ιδιαίτερα τον απασχολούσε ο τρόπος με τον οποίο γυρίζοντας θα παρουσίαζε το όλο θέμα στον Κυπριακό λαό. Ανέθεσε στον Νίκο Κρανιδιώτη πριν φύγουν από το Λονδίνο για την Κύπρο, όπου πήγαν μέσω Ρώμης, γιατί ο Μακάριος - ήθελε να αποφύγει δηλώσεις στην Αθήνα - ανέθεσε στον Κρανιδιώτη να γράψει λόγο που θα εκφωνούσε κατά την άφιξή του στη Λευκωσία. Ο Κρανιδιώτης τού παρέδωσε ένα σχέδιο συνεσταλμένης και επιφυλακτικής ομιλίας, όπου περίπου έλεγε ότι, ναι μεν δεν πετύχαμε αυτό που επιδιώκαμε, αλλά κατορθώσαμε - ύστερα από αιώνες δουλείας - να απελευθερωθούμε από τον αποικιακό ζυγό και να γίνουμε κύριοι της τύχης μας.

- “Τι είναι αυτά”, είπε στον Κρανιδιώτη μόλις διάβασε την πρώτη σελίδα. “Να δώσεις διθυραμβικό χαρακτήρα στην ομιλία. Να γράφεις ένα λόγο, που να δίδει την αίσθηση της Νίκης”.
- “Μακαριότατε, του είπε ο Κρανιδιώτης, είναι μια κάποια λύση αυτό που πετύχαμε, βέβαια, αλλά δεν είναι και νίκη Μαραθώνα”, του απάντησε. “Δεν νομίζω ότι πρέπει να πούμε το “νενικήκαμεν, των αρχαίων”.

- “Μάλιστα να το πούμε”, είπε ο Μακάριος σε ύφος που μαρτυρούσε αποφασιστικότητα, θέληση και πεποίθηση. “Να το πούμε”.
Έτσι, ειπώθηκε και γράφτηκε το “νενικήκαμεν” την 1ην Μαρτίου 1959, όταν-ύστερα από τρία χρόνια εξουσίας-ξαναγυρίσαμε στη Λευκωσία, όλες οι Ελληνικές εφημερίδες της Ελλάδας και της Κύπρου.

Ελπίδες και επιτυχίες
Μετά την υπογραφή των Συνθηκών Ζυρίχης και Λονδίνου, η Κύπρος άρχισε την ειρηνική πορεία. Εκτός από την εσωτερική γαλήνη, ο ειρηνικός βίος έδινε τους καρπούς του και στην οικονομική ανασυγκρότηση, ερχόταν και η διεθνής προβολή που επέβλεπε η Μεγαλόνησος. Έπαιζε το ρόλο της στον Οργανισμό Ηνωμένων Εθνών, έπαιρνε εκεί θέση σε μεγάλα διεθνή ζητήματα ο Μακάριος - αντίθετα προς παλαιότερες τοποθετήσεις - δήλωνε πως η Κυπριακή Δημοκρατία θα ανήκει στους αδέσμευτους και έπαιζε ρόλο ανάμεσά τους. Πρεσβευτές μεγάλων χωρών διαπιστεύονταν στις σημαντικότερες πρωτεύουσες.

Στις 24 Μαρτίου 1961 η Κύπρος γινόταν δεκτή ως δέκατο έκτο του Συμβουλίου της Ευρώπης και θα είχε στο Στρασβούργο, αυτός από άλλα Όργανά της, τρεις αντιπροσώπους στη Συμβουλευτική Συνέλευση. Αλλά πέρα από αυτά, στο Στρασβούργο, ανεπίσημα κατά κάποιο ρόλο, θα είχε μια προνομιούχο θέση, γιατί ο Αναπληρωτής Γενικός Γραμματέας του Συμβουλίου της Ευρώπης ήταν Ελληνοκύπριος: o Πολύκαρπος Μοδινός, που αργότερα διετέλεσε στο Παρίσι ως Πρεσβευτής της Κυπριακής Δημοκρατίας και έπαιζε σημαντικό ρόλο στο Διπλωματικό Σώμα της γαλλικής πρωτεύουσας.
Στις 9 Μαρτίου 1959 ο Γρίβας Διγενής απηύθυνε στον κυπριακό λαό προκήρυξη με την οποία τερμάτιζε τον αγώνα και καλούσε τον ελληνικό κυπριακό λαό να πειθαρχήσει στο Μακάριο.

Στις 13 Δεκεμβρίου 1959 ο Μακάριος εκλέχθηκε με καθολική ψηφοφορία πρώτος Πρόεδρος της Κυπριακής Δημοκρατίας. Η επίσημη ανακήρυξη του Κυπριακού Κράτους έγινε μετά το μεταμεσονύκτιο της 15ης προς την 16η Αυγούστου 1960, οπότε ο Μακάριος υπέγραψε μαζί με τον τελευταίο Κυβερνήτη της Κύπρου σερ Χιου Φούτ, τον ηγέτη της Τουρκοκυπριακής Κοινότητας και Αντιπρόεδρο της Κυπριακής Δημοκρατίας Φαζέλ Κιουτσούκ και τους πρέσβεις της Ελλάδας και της Τουρκίας, τις Συμφωνίες Ζυρίχης - Λονδίνου, με τις οποίες η Κύπρος ανακηρυσσόταν ανεξάρτητο Κράτος.

Στις 7 Οκτωβρίου 1959 έγινε συνάντηση στη Ρόδο του Στρατηγού Γρίβα με τον Αρχιεπίσκοπο Μακάριο με την παρουσία του Αντώνη Γεωργιάδη, του Λουκή Ακρίτα και του Νίκου Κρανιδιώτη. Επικράτησε πνεύμα κατευνασμού και μετριοπάθειας. Δόθηκαν αμοιβαίες εξηγήσεις και τονίστηκε και από τις δύο πλευρές η ανάγκη συνεργασίας και ενότητας.

ΑΥΡΙΟ ΤΟ Γ’ ΜΕΡΟΣ

Φωτογραφία από τη συνάντηση που είχαν στις 7 Οκτωβρίου 1959 στη Ρόδο: ο Γεώργιος Γρίβας, ο Μακάριος Γ’, και ο Νίκος Κρανιδιώτης. Στη δεύτερη σειρά ο Αντ. Γεωργιάδης. Αριστερά της φωτογραφίας διακρίνεται ο τότε Μητροπολίτης Ρόδου Σπυρίδων.