Σελίδες Ιστορίας: 541 αντικείμενα κεραμικής της Λίνδου, η πληρέστερη συλλογή παγκοσμίως, βρίσκεται στο Μουσείο Cluny

Rodiaki NewsRoom

Οι μαλιόρδοι, η Βλάττα, ο νύχτης και οι κατάρες για την πανώλη

Γράφει ο Κώστας Τσαλαχούρης

Είναι ντοκουμέντο. Ο Ιρλανδός γιατρός Ουίλλιαμ Ρόμπερτ Ουάιλντ, βρίσκεται το 1838 στο Καστελλόριζο και γράφει ότι ο πληθυσμός του νησιού εκτιμάται σε οκτώ χιλιάδες, και όλοι ασχολούνται με το εμπόριο.

Υπάρχουν μόνο δέκα με δεκαπέντε τουρκικές οικογένειες. Το ίδιο το νησί δεν παράγει απολύτως τίποτε, και τα χρειώδη, τα παίρνουν από την απέναντι ακτή. Πάντως το εμπόριο αυξάνεται κάθε χρόνο. Διαθέτει ναυτικό από εβδομήντα πλοία, σε καλή κατάσταση, πολλά από τα οποία μόλις έχουν ναυπηγηθεί. Κάθε κάτοικος έχει ενδιαφέρον για την ευημερία του τόπου, και οι ναυτικοί έχουν κάποιο μερίδιο στο πλοίο, όπου εργάζονται, καθώς, και στο φορτίο.

ΤΟ ΕΜΠΟΡΙΟ
Το εμπόριο πραγματοποιείται, κυρίως, από ξυλεία, που μεταφέρεται από τις γειτονικές ακτές και μετατρέπεται σε κάρβουνο και μετά παίρνει το δρόμο για την Αλεξάνδρεια- φορτώνονται επίσης σφουγγάρια.
Ορισμένα σκάφη, πραγματοποιούν στη Μεσόγειο, μεταφορικό εμπόριο, υψώνουν τη σημαία του προσκυνητή, γιατί μεταφέρουν πιστούς στην Ιερή Πόλη τη Μέκκα, άλλα έχουν ρωσική σημαία.

Οι κάτοικοι είναι εργατικοί, ο αγώνας τους ως προς το ζην είναι επίμονος και πεισματικός, οι γυναίκες και τα παιδιά είναι αρκετά καλά ντυμένοι και έχουν υγιή εμφάνιση, κάνουν το παν για την υγεία, απόδειξη ότι παρότι βρίσκονται σε επαφή με τους απέναντι, πάρα πολύ σπάνια, εμφανίστηκε στο νησί η πανούκλα.

Ας κάνουμε μια μικρή παρένθεση. Στα κατοπινά εκείνα χρόνια στην διάρκεια και μετά το τέλος του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου, η Καστελλοριζιά η μητέρα μας που εγκαταστάθηκε στη Ρόδο και ειδικά εκεί, στις Εφτά Βαγιές, το πρώτο πράγμα που έμαθε στα τρία, και μετά τέσσερα μικρά παιδιά της, ήταν να τραγουδούν, όταν πλένονταν: «Η καθαριότης τέρπει και συγχρόνως ωφελεί, είναι φύλαξ της υγείας και του σώματος στολή». Και δεν ήταν μόνο αυτό… Μέχρι σήμερα τα λέμε!..

Ο Ουάιλντ συνεχίζει και γράφει ότι οι κάτοικοι, πληρώνουν κάθε χρόνο στο διοικητή της Ρόδου, 400 λίρες Αγγλίας, για να έχουν την ησυχία τους. Επίσης στο Καστελλόριζο διαμένει ένας Βρετανός προξενικός πράκτορας, παρά το γεγονός ότι αγγλικά πλοία δεν προσεγγίζουν στο λιμάνι… Επόμενος σταθμός η Κύπρος...

Η ΠΑΝΩΛΗΣ ΚΑΙ Ο «ΜΑΛΙΟΡΔΟΣ»
Κατά τη διάρκεια της παραμονής του Ουάιλντ στη Ρόδο, άρχισε η μεγάλη επιδημία της πανώλους, με χιλιάδες νεκρούς. Την περίοδο εκείνη, σκιαγραφεί με τον πλέον γραφικό τρόπο την κατάσταση, η εφημερίδα «Νέα Ρόδος», στην πρώτη της σελίδα, σε λαογραφικό κείμενο του Γεράσιμου Δρακίδη, λογοκριμένο από τους κρατούντες.

Το κείμενο έχει τίτλο «Ο Μαλιόρδος» και αναφέρει:
«Η προσφιλεστάτη μας Ρόδος, κατά τους παλαιούς χρόνους υπέστη, ως γνωστόν, μεγίστας καταστροφάς εκ της κατά διαφόρους εποχάς εμφανίσεως της επαράτου νόσου της πανώλους.
Ιδίως κατά τον 14ον και 15ον αιώνα, η ερατεινή νήσος, αληθώς, υπέστη συμφοράς εκ της βροτολοιγού⁽¹⁾ νόσου. Ίδε και το «Θανατικόν» της Ρόδου» Γεωργηλά.

Η τελευταία πανώλης ενέσκηψεν εν Ρόδω, το έτος 1836, μνημονεύεται δε μέχρι σήμερον υπό του λαού, το θανατικό του Υψηλάντη, διότι πρώτος τότε υπό της νόσου προσβληθείς και αποθανών ήτο κάποιος ονομαζόμενος Υψηλάντης. Τινές λέγουσι Θανατικό του Βρόντου διότι εκείνην την ημέραν απέθανεν εκ της πανώλους και ο…Βρόντος.

»Οι κάτοικοι της πόλεως Ρόδου, άμα τη εμφανίσει της νόσου, πανικόβλητοι ανεχώρουν εκ της πρωτευούσης και μετέβαινον εις τους εν Τριάντα πύργους των ή εις τα Μοναστήρια, ιδίως τα της Ελεούσης και Καλόπετρας.
»Εκεί, οι καλοί και αφελείς προπάτορές μας, έζων απομεμονωμένοι, πολλάκις επί μήνας πολλούς, διεξάγοντες δε καταστρεπτικόν πόλεμον εναντίον των αρουραίων και των γάττων⁽²⁾.

Η ΒΛΑΤΤΑ
»Η πανώλης των χρόνων εκείνων ήτο βουβωνική. Το μανθάνομεν από μίαν αράν εν χρήσει μέχρι σήμερον υπό του λαού: «Βλάττα στα χείλη της και πανούκλα στο μερίν της».
»Εκ της ανωτέρω κατάρας πληροφορούμεθα επίσης ότι υπήρχε και έτερον νόσημα. Η Βλάττα, όπερ εξεδηλούτο επί των χειλέων. Επίσης εν χρήσει ακόμη η λέξις Βλαττοχείλα, ήτοι η γυνή η έχουσα την βλάττα εις τα χείλη.

»Βλάττα ακόμη λέγεται παρά τω Ροδιακώ λαώ, η κακών ηθών γυνή.
»Εν καιρώ της επιδημίας, ήσαν επιφορτισμένα άτομα όπως μεταφέρωσιν επ’ ώμου δι’ έλλειψιν ίσως άλλων μεταγωγικών μέσων, έξω της πόλεως, και εις επίτηδες νοσοκομεία τους εκ της νόσου προσβαλλομένους.
»Οι την εργασίαν αυτήν αναλαμβάνοντες εκαλούντο Μαλιόρδοι. Έκτοτε διεσώθη η αρά «να σε ’δω στου Μαλιόρδου το νώμο».

»Επίσης, έξω της πόλεως προς Νότον, και εκεί ακριβώς ένθα είνε το οίκημα του ιατρού κ. Μαλιάκα, υπάρχει τοποθεσία καλουμένη και σήμερον Μαλιορδιά⁽³⁾.
»Προφανώς εκεί κατά την εποχήν της βροτολοιγού νόσου, έκειντο τα νοσοκομεία των πανωβλήτων αφού, άλλως τε, σώζονται τα ίχνη τοιούτων οικοδομημάτων.

»Κατά την τελευταίαν πανώλην -1836- ο επιφορτισμένος την ταφήν των, εκ της επαράτου νόσου αποθνησκόντων-ήτοι ο Μαλιόρδος-έφερε το επίθετον Νύχτης, έκτοτε δε διεσώθη μέχρι σήμερον η κατάρα: «πού να τον δω στου Νύχτη τα χέρια»⁽⁴⁾…
Μετά το τέλος των δημοσιευμάτων της σειράς αυτής, θα δώσουμε για το θέμα των Μαλιόρδων κείμενα του μεγάλου μας λαογράφου Αναστασίου Βρόντη.

Η ΚΕΡΑΜΟΥΡΓΙΑ
»Την περίοδο του 19ου αιώνα, και ειδικά, την όγδοη δεκαετία του 1800, βλέπουν το φως πολλές πληροφορίες γύρω από τα Κεραμικά της Ρόδου-περισσότερο είναι γνωστά ως Κεραμικά της Λίνδου, και θα εξηγήσουμε το γιατί. Παίρνουμε ως τυφλοσούρτες δύο γαλλικά βιβλία, πραγματικά ντοκουμέντα-η συλλογή είναι μεγάλη, μπορούμε να γράψουμε, χωρίς υπερβολές και χωρίς να πέσουμε έξω, πάνω από χίλια- που αναφέρονται στην ιστορία της κεραμικής.

Το πρώτο με τίτλο “La Céramique enseignée par la reproduction et la vue de ses différents produits. Terres cuites antiques, poteries, grès, faïences et porcelaines anciennes, françaises et étrangères”, εκδόθηκε το 1888 και αφιερώνει τρεις σελίδες⁽⁵⁾ με τίτλο «Εργοστάσια της Περσίας στη νήσο Ρόδο-Δαμασκός (Περσία)-Λίνδος-Ρόδος», και γυρίζει πίσω στον δωδέκατο μετά Χριστόν αιώνα, με την εισαγωγή στις Βόρειες Σποράδες των πήλινων περσικών σκευών που έφεραν οι Μπουκαριανοί, Τάρταροι της Κεντρικής Ασίας⁽⁶⁾, τέχνη που κατείχαν από τους Κινέζους…

ΤΟ ΠΡΩΤΟ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ
…Ο συγγραφέας του έργου Oscar-Edmond Ris-Paquot⁽⁷⁾, γράφει μεταξύ άλλων ότι η κεραμική του νησιού της Ρόδου, που αποτελείται από πήλινα σκεύη, που καλύπτονται από λευκό και μπλε φόντο, διακοσμημένα από κλαδιά και λουλούδια. Ο 26ος Μέγας Μάγιστρος του Τάγματος του Αγίου Ιωάννου Helion de Villeneuve⁽⁸⁾, από το 1319 μέχρι το θάνατό του το 1346, δημιούργησε το πρώτο εργαστήριο⁽⁹⁾ Κεραμικής, με Πέρσες εργάτες τους οποίους εγκατέστησε εκεί, μετά από σύλληψή τους.

Έτσι η περσική επιρροή στα πιάτα της Λίνδου και της Ρόδου υπήρξε απόλυτη-με την πάροδο των χρόνων Ευρωπαίοι εργάτες, δηλαδή Λινδιακοί και Ροδίτες, διαδέχθηκαν τους πρώτους τεχνίτες και σιγά-σιγά, υιοθέτησαν τη γαλλική και ιταλική επιρροή-διακόσμηση.

ΤΟ ΤΕΛΟΣ
Περίπου το 1523 τελείωσε ή μάλλον έπαυσε να υπάρχει η κεραμοποιία-το εργοστάσιο της Λίνδου. Όμως, γράφει ο συγγραφέας Πακό, το Μουσείο Cluny⁽¹⁰⁾ από τον αριθμό 2143 μέχρι τον αριθμό 2684 διαθέτει 541 αντικείμενα, για μια επισταμένη μελέτη της κεραμικής της Λίνδου. Ίσως να είναι η πληρέστερη συλλογή, παγκοσμίως.

ΑΥΡΙΟ: Νέο κείμενο

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ
1. Ολέθριας.
2. Έτσι το γράφει.
3. Περιοχή Αγίου Δημητρίου προς το Καθολικό Νεκροταφείο.

4. Εδώ επεμβαίνει η λογοκρισία και αφαιρούνται πολλές λέξεις. Αφήνουν την υπογραφή και την αράδα Από τα Ροδιακά μου. Στα χαρτιά μας, υπάρχει το απόκομμα, χωρίς ημερομηνία δημοσιεύσεως. Νομίζουμε ότι δημοσιεύτηκε μεταξύ Μαΐου και Αυγούστου 1916.
5. Σελίδες 183-185. “FABRIQUE DE LA PERSE DE L’ ILE DE RHODES-DAMAS(PERSE)-LINDOS-RHODES”

6. Τότε αποτελούσαν τμήμα της Περσίας, σήμερα είναι οι άνθρωποι του Ουζμπεκιστάν.
7. Ο Ris-Paquot γεννήθηκε στις 30 Σεπτεμβρίου 1835 στην Αμιένη, κριτικός Τέχνης ειδικευμένος στην ιστορία των πήλινων ειδών και γενικά κεραμικών, συγγραφέας, ζωγράφος.

8. Ο Helion de Villeneuve γεννήθηκε το 1270 στην Προβηγκία και πέθανε στη Ρόδο το Μάιο 1346. Ακολουθούμε αριθμητικά τον πίνακα των Μαγίστρων που υπάρχει στη βιογραφία του “ISLE-ADAM” Μάγιστρος με φωτό και όλοι οι Μάγιστροι του Τάγματος-βιβλιογραφία-76 στοιχεία. Νομίζουμε ότι είναι ο πληρέστερος.
9. Établissement

10. Το Μουσείο βρίσκεται στο Καρτιέ Λατέν-5ο Διαμέρισμα των Παρισίων, ένα αρχοντικό του 8ου αιώνα. Στο Μουσείο περιλαμβάνεται το Ξενοδοχείο Cluny και τα ομώνυμα ιαματικά λουτρά. Αξίζει τον κόπο να γίνει «εικονική περιήγηση του Μουσείου, στο διαδίκτυο».

Το Καστελλόριζο στις αρχές του 20ού αιώνα

Ο Κάμπος των Τριαντών

Το Μουσείο Cluny. Γράφημα του 1831

Μια από τις αυλές του Μουσείου Cluny

Ο δρόμος που οδηγεί στη Φανερωμένη, στα τέλη του 19ου αιώνα

Το βιβλίο περί κεραμικής που εκδόθηκε το 1888

Η σελίδα 184 του βιβλίου που αναφέρεται στα κεραμικά της Λίνδου

Oscar-Edmond Ris-Paquot, ο συγγραφέας του έργου

Ο Μέγας Μάγιστρος Helion de Villeneuve