Σελίδες Ιστορίας… Ο Παναγιώτης Ρόδιος, που σπούδασε Τυπογραφία στο Παρίσι με προτροπή του Αμπρουάζ Φ. Ντιντό

Rodiaki NewsRoom

Η συλλογή ροδίτικων δίστιχων τραγουδιών. Ο ίδιος χόρευε στη Ρόδο όλη τη νύχτα

Επιμέλεια συρραφή
Κώστα Τσαλαχούρη

Είναι ντοκουμέντο. Ναι, είναι ντοκουμέντο. Σήμερα γράφουμε για το επάγγελμα που ακολούθησε ο Παναγιώτης Ρόδιος, ένας από τους πρωταγωνιστές του Αγώνα, για την ανεξαρτησία της Ελλάδoς, το 1821(1).

Σπούδασε την Τυπογραφία στο Παρίσι, στο μεγαλύτερο Τυπογραφείο της εποχής. Επέστρεψε στη Μικρά Ασία για να αναλάβει ένα από τα μεγαλύτερα Τυπογραφεία, αλλά το καθήκον προς την πατρίδα τον καλούσε να πάρει τα όπλα. Και τα πήρε, πολέμησε, ανέβηκε στην ιεραρχία του νέου κράτους και έφτασε σε υψηλές θέσεις…

Από παιδί τον ξεχώρισαν μεταξύ των συμμαθητών του.Υπήρξε μαθητής των μεγαλύτερων δασκάλων του Γένους, Κωνσταντίνου Κούμα (1777-1836), Νεόφυτου Βάμβα (1776-1855) και άλλων, και προχώρησε.

Εντυπωσίασε για τις γνώσεις του τον Γάλλο Αμπρουάζ Φιρμίν Ντιντό, της γνωστής οικογένειας Τυπογράφων και εκδοτών, μαθητή του Αδαμάντιου Κοραή, ο οποίος του ζήτησε να σπουδάσει την τέχνη της Τυπογραφίας, πράγμα που έγινε.

Σχετικά για τη συνάντησή του με το νεαρό Παναγιώτη, ο Ντιντό γράφει ότι «μεταξύ των μαθητών του Κολεγίου των Κυδωνιών, όπου σταμάτησα για μερικούς μήνες, ήταν ένας νεαρός Ρόδιος τον οποίο έφερα στο Παρίσι. Με ενημέρωσε ότι υπήρχε ακόμα ένα τραγούδι στη Ρόδο, στο οποίο θα μπορούσε κανείς ίσως να βρει κάποια ίχνη αρχαίων ύμνων που πήγαζαν από το “l’ honneur de Bacchus”. Θυμήθηκε μόνο τις πρώτες λέξεις: «Διονύ μου πάσα πάσα».

Εδώ τελειώνει το κείμενο του Ντιντό ο οποίος υποσημειώνει εκεί που γράφει ότι τον πήρε στο Παρίσι, ότι «αυτός ο νεαρός άντρας ονόματι Παναγιώτης σπούδασε στη γαλλική πρωτεύουσα, μέχρι που, όταν ενημερώθηκε για την εξέγερση στην Ελλάδα, έσπευσε αμέσως να εκπληρώσει το χρέος του στην πατρίδα. Διακρίθηκε στην ολέθρια μάχη του Πέτα και τώρα είναι μέλος της κυβέρνησης και γραμματέας της Eκτελεστικής Eξουσίας.

Ο Ντιντό μας δίνει περισσότερες πληροφορίες για το Κολλέγιο των Κυδωνιών. Μας πληροφορεί ότι η πόλη βρίσκεται απέναντι από τη Λέσβο, που ακμάζει από τις επιχειρήσεις της, είναι διάσημη για το Κολλέγιό της, όπου φοιτούσαν τριακόσιοι μαθητές. Προσέλαβα(2) έναν απ’ αυτούς, να έλθει στη Γαλλία για να μάθει την Τυπογραφία, στο σχολείο μας-έμεινε εκεί δύο χρόνια, και κατά την επιστροφή του έστησε το Τυπογραφείο, το οποίο, όμως καταστράφηκε, λίγο αργότερα από τους Τούρκους, καθώς και αυτό της Χίου.

Ο Ambroise Firmin Didot

NTINTO

Ποιος ήταν, όμως ο Ντιντό; Ο Αμπρουάζ Φερμέν Ντιντό(3) γεννήθηκε στο Παρίσι στις 21 Δεκεμβρίου 1790 και πέθανε στη γαλλική πρωτεύουσα σε ηλικία 85 χρόνων, στις 2 Φεβρουαρίου 1876, μέλος της Ακαδημίας Επιγραφών και Γραμμάτων, τυπογράφος, εκδότης, φιλέλληνας, συλλέκτης έργων Τέχνης, μεταφραστής αρχαίων κειμένων μεταξύ των οποίων, άφησε στην αιωνιότητα, τον Πελοποννησιακό Πόλεμο –τρεις τόμοι-του Θουκυδίδη.

Μαθητής του Αδαμάντιου Κοραή, νέος, περιόδευσε στην Ελλάδα και σε περιοχές όπου υπήρχε Ελληνισμός και το 1825 υπήρξε ένας εκ των ιδρυτών της Φιλελληνικής Επιτροπής των Παρισίων.

Στις περιοδείες του έφερνε μαζί του συστατική επιστολή του Πατριάρχη Κωνσταντινουπόλεως Κύριλλου(4) την οποία, όμως, δεν χρησιμοποίησε ποτέ· αρκούσε να πει μόνο το όνομα του Κοραή-γι΄αυτόν αυτή η λεπτομέρεια αποτελούσε φυλακτό-έτσι τον έκανε ευπρόσδεκτο παντού, με μεγάλη προθυμία. Όλοι ήθελαν να μάθουν για ένα τόσο ενάρετο άνθρωπο «à qui la Grèce est en partie redevable de son affranchissement du joug de l’ ignorance et de la barbarie(5)».

Χορός όλη τη νύχτα

Σε ένα από τα βράδια της παραμονής του στη Ρόδο(6), χόρευε όλη τη νύχτα-πού, σε ποιο χωριό δεν μας είναι γνωστό, πάντως όχι στα μαράσια γιατί θα το έγραφε, τον κάλεσε ο Παναγιώτης Βενετοκλής που επί πέντε μήνες ήταν άρρωστος και δεν υπήρχε τίποτε να τον ανακουφίσει. Όλα τα γιατροσόφια του –κινίνο- τα είχε δώσει σε αρρώστους στη Σμύρνη.

Όταν έφτασε στο πέμπτο δίστιχο που γράφουμε στη συνέχεια,
«Θεώρησα ψηλά βουνά, κ’ ανέβηκα, και είπα
Τον πόνον της καρδούλας μου, κ’ όλοι μ’ ελυπηθήκα(7)»
αντιλήφθηκε τη δύναμη των στίχων, τους αναλύει στο κείμενό του, και συγκεκριμένα τον 1ο, 2ο, 3ο, 4ο , 5ο και 6ο.

Το αναφέρει στην αρχή του κειμένου του γράφοντας ότι «διαβάζοντας τα δίστιχα που μου έστειλε ο φίλος μου Μ. Fauriel (1772-1844) από το Μιλάνο, και αυτά που συνέλεξα κατά τη διάρκεια της παραμονής μου στη Ρόδο το 1817. Αντιλήφθηκα το ενδιαφέρον που παρουσιάζουν για τη μελέτη της γλώσσας, είτε ως ιστορικά μνημεία. Πάντως με έκανε να μετανιώσω βαθύτατα που δεν απέδωσα αρκετή σημασία στη συλλογή όλων εκείνων που έχουν διατηρηθεί σε διάφορα μέρη της Ελλάδος που έχω επισκεφθεί».

Χωρικοί της Ρόδου χορεύουν σούστα. Τρίτη δικαετία του 20ού αιώνα

Τα δίστιχα τραγούδια

Αυτά που συνέλεξε στη Ρόδο είναι
Α΄
Ο ξένος εις την ξενιτειάν ωσάν πουλι γυρίζει,
Ωσάν βασιλικός ανθεί,
μ’ αλήθεια δεν μυρίζει
ΑΠΟΚΡΙΣΙΣ ΤΟΥ ΞΕΝΟΥ
Ανάθεμά σε, ξενιτειά, και σε και τα καλά σου!
Ουδε τα πάθη σ’ ήθελα, ουδέ
τα διαφορά σου.

Β΄
Τα μαύρα μάτια την αυγήν δεν
πρέπει να κοιμούνται
Μόν πρέπει να ’ναι ξυπνητά, και να γλυκοφιλούνται

Γ΄
Πάντοτε μ’ αναστεναγμούς βραδυάζει,
ξημερόνει(8)·
Διά λόγου σ’ η καρδούλα μου κλαίει και
δεν ’μερόνει(9)

Δ΄
Κοπέλλαις, πιάστ’ εις τον χορόν,
’πέτ’ ένα τραγουδάκι·
’Παινέσετε τον λυριστήν πού ’ναι παλληκαράκι.

Ε΄
Θεώρησα ψηλά βουνά, κ’ ανέβηκα, και είπα
Τον πόνον της καρδούλας μου,
κ’ όλοι μ’ ελυπηθήκα,

ΣΤ΄
Να ήτον η θάλασσα υαλί να κύλα
το λιμόνι,
Να ’στελλα της αγάπης μου ένα χρυσόν κυδώνι.

Ζ΄
Μια είναι η αγάπη μου, κ’ ένα θεόν δοξάζω·
Ταις άλλαις παίζω και γελώ για
να ταις δοκιμάζω
Θ΄
Χελιδονάκι θα γενώ, να ’ρθω ’ς
την κάμαρά σου,
Να κάμω την φωλίτσα μου εις
τα προσκέφαλά σου

Ι΄
Τα μάτια σ’ όποιος τα ιδή, και δεν αναστενάξη,
Αστροπελέκι και φωτιά να πέση
να τον κάψη.

ΙΑ΄
Τα μάτια της μαργιόλισσας δεν είν’ τόσον μεγάλα,
Μόνον μικρά και νόστιμα, μέλι μαζί με γάλα.

ΙΒ΄
Τα μάτια σου μου ρίξανε σαΐταις ασημένιαις,
Κ’ εις την καρδιάν μ’ εμβήκανε, κ’ εβγήκαν ματωμέναις

ΙΓ΄
Κόψε κλωνί βασιλικόν, και μέτρησε τα φύλλα·
Μ’ εμέτρησες και τον καιρόν που με παιδεύεις, σκύλλα.

ΙΔ΄
Όσ’ άστρα ’ναι ’ς τον ουρανόν, τόσα σπαθιά, κυρά μου,
Ανίσως και δεν σ’ αγαπώ,
να έμβουν ’ς την καρδιά μου.

ΙΕ΄
Ο ήλιος εβασίλεψεν από τα κλάμματά μου·
Φως μου, δεν τα βαρέθηκες
τα παραδέρματά μου.

ΙΣΤ΄
Όντας περνώ, και δεν πορώ(10) μαζί σου να μιλήσω,
Δεν μου περνούν οι λογισμοί,
αν δεν λιγοθυμήσω.

Πρέπει να σημειώσουμε τέλος ότι ο αείμνηστος Γιώργος Βρούχος έγραψε για τον Ντινό-άξια λόγου-, στα «Δωδεκανησιακά Χρονικά», Τόμος ΙΑ΄, Αθήνα 1987.

Τέλος πρέπει να σημειώσουμε ότι όταν ο Ντιντό περπατούσε την οδό Ιπποτών και έφτασε έξω από το Κατάλυμα του Μεγάλου Μαγίστρου, δέχτηκε επίθεση με πέτρες από τους Τούρκους, και τράπηκε σε φυγή…Η έρευνα για το μεγάλο αυτό Φιλέλληνα πρέπει να συνεχιστεί…

Η οδός Ιπποτών στα μέσα του Μεσοπολέμου

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ

1. Οι πληροφορίες που παρατίθενται αντλήθηκαν, από τα βιβλία «Chants populaires de la Grèce Moderne» σελίδες 493. Και Firmin-Didot, Ambroise (1790-1876). Notes d'un voyage fait dans le Levant en 1816 et 1817, σελίδες 410. Αντίγραφα και των δύο βιβλίων βρίσκονται στα χαρτιά μας.
2. Έτσι το γράφει. J’ engageai…
3. Amproise Firmin Didot
4. Κύριλλος Στ΄ κατά κόσμον, Κωνσταντίνος Σερπατζόγλου, (1769 ή 1775-22 Απριλίου 1821) , είχε μαρτυρικό θάνατο στις αρχές του 1821. Ανακηρύχθηκε, άγιος.
5. Όπως το γράφει.
6. Λεπτομέρειες στο βιβλίο «Chants populaires de la Grèce Moderne, recueillis et publiés, avec une traduction Française, des éclaircissements et des notes, par C. Fairiel-tome II chants historiques, romanesques et domestiques Paris 1824»
7. Ακολουθούμε πιστά τη γραφή του.
8. Έτσι το γράφει.
9. Το ίδιο με το προηγούμενο.
10. Έτσι το γράφει.

Το βιβλίο που αναφέρεται στα Δίστιχα της Ρόδου

Ροδίτες χωρικοί-Μεσοπόλεμος