Οι Ιππότες έφυγαν την 1η Ιανουαρίου 1523, αλλά ήθελαν να ξαναγυρίσουν να πάρουν τη Ρόδο!

Αυτές τις μέρες ήταν του Γενάρη του 1523 που οι Ιππότες έφευγαν από τη Ρόδο, μαζί με χιλιάδες ακόμα Ροδίτες που τους ακολούθησαν, για να καταλήξουν, μετά από οκτώ χρόνια, μετά από περιπέτειες και αρρώστιες που έπλητταν τότε τους πληθυσμούς, στη Μάλτα.

Ήθελαν να ξαναγυρίσουν όμως να ανακαταλάβουν το νησί και τότε δημιουργήθηκε Κίνημα για την επιστροφή του Τάγματος που δεν προχώρησε όμως και οι Ιππότες δεν επέστρεψαν ποτέ.

Τις κινήσεις που απέβησαν άκαρπες και είχαν ως αποτέλεσμα να σκοτώσουν οι Τούρκοι ακόμα και τον οργανωτή της επιχείρησης, Μητροπολίτη Ευθύμιο, θα παρακολουθήσουμε σήμερα, μέσα από τη μελέτη των κειμένων του Χριστόδουλου Παπαχριστοδούλου και της έκδοσής του «Ιστορία της Ρόδου»!

Με την παράδοση της Ρόδου στους Τούρκους, την 1η του Γενάρη του 1523, οι ιπποτικές γαλέρες πήραν όλους τους Ιππότες που σώθηκαν, αλλά και τα κειμήλια που μπορούσαν να πάρουν, κι έφυγαν για την Κρήτη. Μαζί τους έφυγαν και 4.-5.000 Ροδίτες, που δεν είχαν εμπιστοσύνη στο νέο κατακτητή. Οι Ροδίτες αυτοί ακολούθησαν τις περιπέτειες των Ιπποτών στην Κρήτη και στην Ιταλία, όπου έμειναν αρκετοί, κι άλλοι τους ακολούθησαν παραπέρα και εγκαταστάθηκαν στη Μάλτα, τη νέα έδρα του Τάγματος.

Οι συγκεκριμένοι Ροδίτες προτίμησαν να ξενιτευτούν παρά να μείνουν, γιατί είχαν συμμεριστεί τις τύχες των Ιπποτών, πολέμησαν μαζί για τη διάσωση της πατρίδας τους, πιστοί ως την τελευταία στιγμή, κι επομένως η παραμονή τους στη Ρόδο ήταν επικίνδυνη. Στη Μάλτα σχημάτισαν ιδιαίτερη κοινότητα, διατηρώντας τη θρησκεία τους. Ορθόδοξοι ενωτικοί όπως είχαν κανονισθεί τα πράγματα με τη συμφωνία του 1474 στη Ρόδο, αναγνωρίζοντας τον Πάπα για να έχουν την προστασία του. Διατήρησαν τη γλώσσα τους όσο ήταν δυνατό, σιγά-σιγά όμως με το πέρασμα του χρόνου, αφομοιώθηκαν όπως έγινε και με τόσους άλλους.

Εκ του γεγονότος ότι δημιούργησαν στη Ρόδο μεγάλα οχυρωματικά έργα, οι Τούρκοι τούς επέτρεψαν να πάρουν τα προσωπικά τους αντικείμενα. Επιπλέον πήραν και όλο το αρχειακό υλικό που σώζεται μέχρι σήμερα στην κεντρική βιβλιοθήκη της Μάλτας, αλλά και σε προσωπικά αρχεία. Στην παλιά πόλη της Βαλέτα όπου εγκαταστάθηκαν, μία από τις παλαιότερες οικογένειες των Ιπποτών ήταν η οικογένεια De Piro που δημιούργησε την αρχοντική οικεία Casa Rocca Piccola η οποία κατοικήθηκε μέχρι τον 20ο αιώνα και μέχρι σήμερα είναι επισκέψιμη για το κοινό. Εκτίθεται δε σ’ αυτήν το μοναδικό έπιπλο που διασώζεται μέχρι σήμερα και πήραν από τη Ρόδο, φεύγοντας. Πρόκειται για ένα ψηλό έπιπλο αποθηκευτικό, που απεικονίζει το Σταυρό της Μάλτας. (φωτό)

Το μοναδικό διασωθέν έπιπλο που μετέφεραν οι ιππότες από τη Ρόδο και βρίσκεται σήμερα σε αρχοντική οικία της Βαλέττα (αρχείο Βασίλη Αναστόπουλου)

Οι Ιππότες ήθελαν
να γυρίσουν
Πριν τακτοποιηθεί το Τάγμα στην τακτική του έδρα, τη Μάλτα, και κατά τη διάρκεια της οκταετούς περιπλάνησής του, παρακολουθούσε την εξέλιξη των πραγμάτων με τον κρυφό πόθο να ξαναγυρίσει στη Ρόδο. Οι Ιππότες έμαθαν από το πλήρωμα ενός πλοίου που ήταν ψαράδες και έπλεε κοντά στη Ρόδο ότι ο λαός θέλει τους Ιππότες, δεν είναι ευχαριστημένος με τους Τούρκους, ενώ την ίδια στιγμή παρουσιάσθηκε ευκαιρία για την πραγμάτωση του σκοπού. Στην Αίγυπτο γίνονταν ταραχές, με σκοπό να κηρύξουν ανεξαρτησία από τους Τούρκους, ο Σουλεϊμάν ο Μεγαλοπρεπής είχε στραμμένη την προσοχή του εκεί και την ίδια ώρα η τουρκική φρουρά της Ρόδου υπήρχε πληροφορία ότι ήταν λίγη, τα τείχη ακόμα ερειπωμένα από την πολιορκία, κι ο Αγάς ήταν χριστιανός εξωμότης και θα τους βοηθούσε στην επιχείρηση! Έτσι οι Ιππότες έστειλαν στη Ρόδο τον ταξίαρχο Αντώνιο Bosio, που ήξερε καλά ελληνικά και τούρκικα, να συναντήσει τον Μητροπολίτη της Ρόδου Ευθύμιο και να εξετάσει από κοντά τα πράγματα.

Πήγε ως έμπορος, μίλησε με τον Μητροπολίτη και γύρισε φέρνοντας την είδηση ότι «το έδαφος ήταν πρόσφορο». Τότε ο Πάπας και ο Μεγάλος Μάγιστρος, τον ξανάστειλαν να προλειάνει το έδαφος, πέρασε από την Κρήτη όπου τον βοήθησαν ένας ευγενής Ροδίτης ο Ιωάννης Καλορίτης, κι ένας συγγενής του ο Βενέδικτος Ρουγιέρης. Βγήκε τότε στη Ρόδο σαν έμπορος, έδωσε μια επιστολή του Πάπα, και στον Ευθύμιο και φιλοξενήθηκε στην κατοικία του. Εκεί κάλεσαν μυστικά τον πρωτοπαπά Σεβαστό και τον παπά της Λίνδου Ψιχιδάλη, οι οποίοι ήταν πρόθυμοι να οργανωθεί το Κίνημα. Κάλεσαν επίσης τους αδελφούς Ζιλάρδη, τον Άνθιμον προκαθήμενον, Στεφανήν Μακρινάρην, Αντώνιον Ζαχαριάν, και Στέφανον Καλομέρην, πρωτόγερο Λίνδου. Ο Μητροπολίτης έδωσε κατάλογο ορκισμένων, στον οποίο ήταν γραμμένοι κι οι Ι. Μιλιάος, Ι. Φανής και Ι. Ψακής που θα βοηθούσαν ώστε οι Ιππότες να πάρουν την Αλικαρνασσό, το φρούριο Πυλί και άλλα φρούρια της Κω.

Οι Τούρκοι σκοτώνουν
τον Μητροπολίτη Ρόδου
Ο Μητροπολίτης Ευθύμιος κάλεσε τον Αγά της Ρόδου Ιμπραήμ που ήταν γενίτσαρος και ήταν πρόθυμος για την ανταρσία γιατί ήθελε το νησί να γυρίσει, πάλι στον χριστιανισμό, κι ο Bosio του έδωσε επιστολή του Μεγάλου Μαγίστρου και πολλά δώρα: εσθήτες χρυσοΰφαντες, κοσμήματα κ.ά. Ο Bosio, έφερε από την Κρήτη πέντε κιβώτια όπλα και τα έκρυψε ο γαμπρός του Μητροπολίτη ο Συμεώνης, μέσα σε ένα αμπέλι. Οι δύο αυτοί μαζί και ο Ρουγιέρης, ντυμένοι χωρικοί, πήγαν στην Κω να εκτιμήσουν την κατάσταση. Ο Μεγάλος Μάγιστρος, δεν τολμά όμως να εκστρατεύσει χωρίς βοήθεια από τη Δύση και ζητά τη συνδρομή του Καρόλου Ε’ ο οποίος υποσχέθηκε να τους βοηθήσει και σε περίπτωση που αποτύχει το Κίνημα να τους δώσει τη Μάλτα, για έδρα του Τάγματος.

Πέρασε όμως πολύτιμος χρόνος και υπήρχε κίνδυνος να χαθεί η ευκαιρία. Ήταν ήδη 1526 που ο Μητροπολίτης της Ρόδου και ο Αγάς ανησυχούσαν για τη βραδύτητα, κι έστειλαν δύο πλοία μέσα στα οποία ήταν οι Ροδίτες: Χρυσολωράς Γρατιανός, Μανώλης Κοσκινιάτης, Φραγκούλης Ζακούρης στο ένα, Άνθιμος προκαθήμενος, ο Γρηγόριος Βλάχος, κι ο Αλικαρνασσιώτης Ι. Μιλιάος, στο άλλο. Αφού οι Ιππότες εξήγησαν τους λόγους της αργοπορίας τους, τους έστειλαν πίσω στη Ρόδο να καθησυχάσουν τα πνεύματα λέγοντας ότι θα στείλουν βοήθεια. Ο Bosio, τους είδε πολύ ανήσυχους αυτή τη φορά και το ανέφερε στο Μεγάλο Μάγιστρο. Ο Σουλεϊμάν, είχε στείλει το φίλο του Ιμπραήμ με δυνάμεις στην Αίγυπτο ο οποίος άλλαξε τα πράγματα εκεί και φοβούνταν μη γίνει το ίδιο και στη Ρόδο. Έστειλαν πάλι τον Bosio σε διάφορες αποστολές στον Πάπα, στον βασιλιά της Αγγλίας και πήρε νέες υποσχέσεις για βοήθεια.

Ο Μητροπολίτης της, Ευθύμιος, το 1528 έγραψε μάλιστα στον Πάπα όπου του εξηγούσε ότι η αργοπορία τους εκθέτει σε κίνδυνο, κι η ζωή τους είναι ανυπόφορη. Το 1528 ξανάστειλαν πάλι τον Bosio στον Πάπα, όπου του πήγε επιστολή. Η αργοπορία ωστόσο είχε τα δυσάρεστα αποτελέσματα της γιατί οι Τούρκοι υποπτεύτηκαν τη συνωμοσία, κι άρχισαν τις συλλήψεις ενώ ξεκίνησαν να σκοτώνουν Έλληνες και μουσουλμάνους. Ο Μητροπολίτης Ευθύμιος, ο Αγάς, κι άλλοι επίσημοι συνεργάτες καταδικάστηκαν σε θάνατο, ενώ άλλοι άρχοντες, αντικαταστάθηκαν. Ο Καστροφύλακας, Ο Βεστιαρίτης, γαμπρός του Μητροπολίτη και ο Ν. Λαζάρου Κατακουζηνός, τα κατάφεραν και πήγαν στη Μάλτα την οποία ο Κάρολος Ε’ το 1530 την είχε παραχωρήσει πια στο Τάγμα γιατί φοβήθηκε μήπως τους δώσει έδρα ο αντίπαλός του Φραγκίσκος Α’ της Γαλλίας και χάσει τη συνεργασία τους.

Οι Τούρκοι προσπάθησαν
να πάρουν τη Μάλτα
Το Τάγμα των Ιπποτών κινδύνευσε και στη νέα έδρα του, όπου το κυνήγησαν πάλι οι Τούρκοι πολιορκώντας τη Μάλτα, συνάντησαν όμως μεγάλη αντίσταση. Και τα δύο μέρη πολέμησαν με πείσμα και στο τέλος οι Τούρκοι αναγκάστηκαν να φύγουν. Ο Σουλεϊμάν, ο ένδοξος Σουλτάνος, γέρος πια πέθανε με τον καημό ότι δεν μπόρεσε να πάρει τη Μάλτα, όπως ο Μωάμεθ ο Πορθητής είχε πεθάνει με τον καημό ότι δεν πήρε η Ρόδο.
Μετά την τουρκική κατάκτηση του 1522, η Ρόδος έμεινε υπόδουλη τέσσερις αιώνες έως το 1912 που πέρασε σε άλλο κατακτητή. Η ιδέα για την ανακατάληψη της Ρόδου από τους Δυτικούς δεν έπαψε να τους απασχολεί, για πολλά χρόνια. Ο καπετάνιος Ι. Κορνάρος, αιχμάλωτος των Τούρκων στη Ρόδο, το 16ο αιώνα έγραψε στη Βενετία να οργανώσουν την κατάληψή της. Τα συμφέροντα όμως των ευρωπαϊκών κρατών δεν άφησαν να ενωθούν για μια τέτοια επιχείρηση. Το Τάγμα ενδιαφέρθηκε ξανά για την ανακατάληψη της Ρόδου, στην επανάσταση του 1821!