Η συμβολή του Καρπάθιου Νίκου Δαλιάνη στην κατασκευή της ατομικής βόμβας

Rodiaki NewsRoom

Γράφει ο
Μανώλης Κασσώτης

Συμπληρώθηκαν 77 χρόνια από την έκρηξη των δυο ατομικών βομβών που κατέστρεψαν τη Χιροσίμα (6 Αυγούστου 1945) και το Ναγκασάκι (9 Αυγούστου 1945).

Από τότε άρχισαν και συνεχίζονται συζητήσεις, σχόλια και αντιπαραθέσεις, για το αν θά ’πρεπε να χρησιμοποιήσουν οι Αμερικάνοί αυτό το καταστροφικό όπλο. Αυτοί που είναι ενάντια, ισχυρίζονται ότι δεν ήταν αναγκαίο να θυσιαστούν χιλιάδες αθώοι άνθρωποι. Οι άλλοι υποστηρίζουν ότι η χρησιμοποίηση της, Ατομικής βόμβας συντόμεψε τον πόλεμο κατά δυο χρόνια και απέτρεψε τον θάνατο εκατομμυρίων Αμερικανών και Γιαπωνέζων στρατιωτών και άλλων αμάχων πολιτών και αποφεύχθηκαν μεγαλύτερες καταστροφές.

Όλα αυτά είναι γνωστά σε όλο τον κόσμο, όμως παραμένει άγνωστη η συμβολή του ομογενούς Nick Dallas στην κατασκευή της ατομικής βόμβας. Ο Nick Dallas ήταν το τρίτο παιδί του Ευθύμιου Δαλιάνη από την Εύβοια και της Μαρίας Παντελή από την Κάρπαθο. Ο Ευθύμιος Δαλιάνης μετανάστευσε στην Αμερική γύρω στο 1910 και τρία χρόνια αργότερα, στις 2 Μαρτίου 1913 ακολούθησε η Μαρία Παντελή.

Ο γάμος τους έγινε το 1917 στο ZieglerIL. Από τον γάμο τους απέκτησαν τέσσερα παιδιά την Αφροδίτη (Φρείδα), η οποία παντρεύτηκε τον ιατρό Μανώλη Δεμερζηδάκη (Demeur), τον Δημήτρη, που πήρε μέρος στην απόβαση της Νορμανδίας με τον αμερικανικό στρατό και σκοτώθηκε στις 4 Αυγούστου 1944, τον Νίκο και τον Μηνά, που υπηρέτησε και αυτός στον Αμερικανικό στρατό. Ο Nick Dallas γεννήθηκε το 1921 στο Chicago, όπου σπούδασε χημικός στο University of Chicago και αργότερα συνέχισε, μεταπτυχιακές του σπουδές στο MIT και στο University of Chicago. Ουράνιο και Πλουτώνιο Όπως είναι γνωστό, για τη διάσπαση του ατόμου και την κατασκευή της πρώτης ατομικής βόμβας οι Αμερικανοί χρησιμοποίησαν το Ουράνιο, το οποίο είναι ένα από τα φυσικά στοιχεία που υπάρχουν στην Γη με ατομικό αριθμό 92. Στη φυσική του κατάσταση, το Ουράνιο αποτελείται από το Ουράνιο-235 και το Ουράνιο-238 σε αναλογία 0,7% και 99,3%, αλλά μόνο το Ουράνιο-235 είναι κατάλληλο για την κατασκευή της ατομικής βόμβας.

Η διαδικασία για την επεξεργασία και τον χωρισμό του Ουρανίου-235 ήταν αρκετά δύσκολη και χρονοβόρα. Μέχρι τα μέσα του 1945 οι Αμερικανοί κατόρθωσαν να επεξεργαστούν μόνον μερικά χιλιόγραμμα Ουρανίου-235, αρκετό για την κατασκευή της πρώτης ατομικής βόμβας, αυτής που έπεσε στην Χιροσίμα. Ως εναλλακτική λύση οι επιστήμονες πρότειναν το Πλουτώνιο-239, το οποίο δεν υπάρχει στη Γη, αλλά μπορούσε να κατασκευασθεί στο εργαστήριο με τη μετάλλαξη του Ουρανίου-238 σε Πλουτώνιο-239. Για την εξεύρεση τρόπου μετάλλαξης και παραγωγής του Πλουτωνίου-239 οι Αμερικάνοι δημιούργησαν τέσσερα μυστικά εργαστήρια, στο Los Alamos NM, όπου βρισκόντουσαν τα κεντρικά εργαστήρια, στο Hartford WA, στο Clinton TN και στο University of Chicago, το οποίο για λόγους ασφαλείας ονομαζόταν Metallurgical Laboratory (Met Lab).

Στο Met Lab δούλευαν δυο νεαροί χημικοί, ο Ted Magel με τον Nick Dallas. Επειδή υπήρχαν αρκετά προβλήματα στην παραγωγή του Πλουτωνίου-239, τα οποία έλυσαν οι Magel και Dallas, ο Robert Oppenheimer (θεωρείται ο πατέρας της ατομικής βόμβας), στις 18 Ιανουαρίου 1944, κάλεσε τους δυο νεαρούς επιστήμονες να πάρουν τα εξαρτήματά τους από το Σικάγο και να έλθουν στο Los Alamos. Χωρίς καθυστέρηση, ο Magel και ο Dallas έφτασαν στο Los Alamos και τους έδωσαν από ένα δωμάτιο για το οποίο πλήρωναν για ενοίκιο 15 δολάρια το μήνα και μ’ ένα κουπόνι 25 δολαρίων εξασφάλιζαν τρία γεύματα την ημέρα για ένα μήνα.

Οι αποδοχές τους πρέπει να ήταν ικανοποιητικές, αφού ο Dallas έστελνε στη μάνα του, για να τα καταθέσει στο λογαριασμό του, γύρω στα 100 δολάρια κάθε μήνα. Αν και κατοικούσε στο Los Alamos, η ταχυδρομική του διεύθυνση έδειχνε ότι έμενε στη Santa Fe, 70 μίλια από το Los Alamos, προφανώς για λόγους ασφαλείας. Αν και μερικές φορές, στα γράμματά του έγραφε ότι πήγε στη Santa Fe να αγοράσει δώρα να τα στείλει στην οικογένεια του. Στα γράμματά του ποτέ δεν ανέφερε τίποτε σχετικά με την εργασία του, μόνο ότι ήταν πολύ απασχολημένος και πολλές φορές δούλευε και τη νύχτα. Το ίδιο και η οικογένειά του, στα γράμματά τους, δεν τον ρωτούσαν για την εργασία του. Η μητέρα του τον συμβούλευε να νηστεύει και να πηγαίνει το μεγαλοβδόμαδο στην εκκλησία.

Πολλές φορές του έστελνε κουλούρια και άλλα παραδοσιακά εδέσματα τα οποία μοιραζόταν με τους συναδέλφους του. Κι αυτός με τη σειρά του έστελνε στη μητέρα και στην αδελφή χειροτεχνήματα που κατασκεύαζαν οι ιθαγενείς της Αμερικής του New Mexico. Ανησυχούσε πολύ για την υγεία του πατέρα του, που εργάζεται μόνος στο οπωροπωλείο (Ευθύμιος Δαλιάνης, όταν ήταν νέος, δούλεψε, για ένα διάστημα, στα ανθρακωρυχεία και έπαθε η όρασή του. Αργότερα άνοιξε λαχαναγορά, όπου τον βοηθούσαν τα παιδιά του. Όταν όμως ο Νίκος πήγε στο Los Alamos και επιστρατεύθηκαν ο Δημήτρης και ο Μηνάς, ο πατέρας τους έμεινε μόνος ασθενής και αβοήθητος να φροντίζει την επιχείρησή του).

Ένα μήνα μετά την άφιξή τους στο Los Alamos, οι Magel και Dallas παρήγαγαν ένα τεμάχιο Πλουτωνίου, μόλις 20 χιλιοστών του γραμμαρίου, που για πρώτη φορά ήταν ορατό δια γυμνού οφθαλμού. Τρεις εβδομάδες αργότερα, στις 23 Μαρτίου, αφού τελειοποίησαν τη μέθοδο, παρήγαγαν ένα άλλο τεμάχιο μετάλλου του μισού γραμμαρίου (520 χιλιοστών για την ακρίβεια).

Τελειοποιώντας συνεχώς την τεχνική και τις μεθόδους παραγωγής τους μπόρεσαν, μέχρι το τέλος του πολέμου, να διαθέτουν αρκετό Πλουτώνιο-239 για την κατασκευή τριών ατομικών βομβών. Την πρώτη που δοκίμασαν στο Trinity test site, στις 16 Ιουλίου 1945, τη δεύτερη που έριξαν οι Αμερικανοί στο Ναγκασάκι και μια τρίτη που δεν χρειάστηκε να τη χρησιμοποιήσουν γιατί παραδόθηκε η Ιαπωνία και τελείωσε ο πόλεμος.

Τον Οκτώβριο του 1944, Μετά την τελειοποίηση της παραγωγής του Πλουτωνίου, οι Magel και Dallas πήγαν στο Massachusetts Institute of Technology στο Cambridge για να συνεχίσουν τις έρευνές τους. Προς στο τέλος του 1945, ο Nick Dallas επέστρεψε στο Σικάγο, όπου παρακολούθησε μεταπτυχιακές σπουδές στο University of Chicago και συνέχισε την επιστημονική και επαγγελματική του σταδιοδρομία.