Τα σκληρά εκείνα χρόνια… H RODIA ένα απίθανο εργοστάσιο ραφιναρίσματος λαδιού και σαπωνοποιίας που έμεινε τοπωνύμιο και χάθηκε στο πέρασμα του χρόνου

Rodiaki NewsRoom

Γράφει ο Κώστας Τσαλαχούρης

Είναι ντοκουμέντο. Ήρτεν η Απελευθέρωση. Όλα σχεδόν, έγιναν όπως έπρεπε- και είχαν ένα και μόνο αποτέλεσμα. Να φύγουν για πάντα από τη Δωδεκανησιακή γη οι κατακτητές, όποια μορφή και να είχαν. Κι αυτό έγινε πραγματικότητα.

Μόνο ορισμένα μέρη κράτησαν την ονομασία τους όπως η Σάιφε, η Ρόδια, του Λουκατσίνι-μιλάμε για την ανατολική πλευρά του νησιού της Ρόδου. Έτσι οι περιοχές που βρίσκονταν οι εγκαταστάσεις τους, κράτησαν για ορισμένα χρόνια τις ονομασίες και μετά χάθηκαν. Ας πούμε, ο αδηφάγος χρόνος τα πήρε και δεν άφησε τίποτα. Πολύ λίγοι μιλούν σήμερα γι’ αυτές.

Παιδιά, παίζαμε και κολυμπούσαμε στις ρότσες του Κορακόνερου ή Καρακόνερου, μακρύτερα, όμως, δεν πηγαίναμε ποτέ. Βλέπαμε τις πλούσιες αλλά και τεράστιες εγκαταστάσεις της ΡΟΔΙΑ, σαν κάτι το απόκοσμο, ούτε και τότε που άρχισαν οι εργασίες για την εγκατάσταση του Ραδιοφωνικού Σταθμού Ρόδου, που βρίσκεται μπροστά στο δρόμο προς Κοσκινού. Μετά ναι…

Ίδρυση της ΡΟΔΙΑ
Εκεί οι Ιταλοί εγκατέστησαν την εταιρεία RODIA Società Anonima, με εργοστάσια ραφιναρίσματος λαδιού και σαπωνοποιίας, που συστάθηκε, στις 16 Οκτωβρίου 1934, με το υπ’ αριθμ. 179 Διάταγμα του Διοικητή των Iταλικών Nήσων του Aιγαίου Mάριο Λάγκο, στις 16 Oκτωβρίου 1934.

Το αρχικό μετοχικό κεφάλαιο ανερχόταν σε 50.000 λίρες, το δε καταστατικό της αποτελούνταν από 24 άρθρα. Στην ίδια εταιρεία επιτράπηκε να χρησιμοποιήσει στις εγκαταστάσεις της, κοντά στη θάλασσα, μια ζώνη 744,25 τ.μ. και μέρος της θάλασσας, για τη δημιουργία γέφυρας και αποθηκών για να προσεγγίζουν τα πλοία. H διάρκεια της χρήσης της ζώνης ήταν 33ετής αρχής γενομένης από την 1η Nοεμβρίου 1935.

Λίγα χρόνια προηγούμενα ο Μάριο Λάγκο ενέκρινε την ίδρυση μια εταιρείας με το ίδιο όνομα "Cooperativa Rodia Battellieri", συνεργατικής, στην οποία «στεγάζονταν» οι λεμβούχοι της Ρόδου. Ιδρύθηκε στις 7 Ιανουαρίου 1928 με το υπ’ αριθμ.527 Διάταγμα, το κεφάλαιο ανερχόταν σε 27.000 λιρέτες, με μετόχους τρεις Iταλούς, δεκαπέντε Tούρκους, δύο Eβραίους κι έναν Έλληνα. Το καταστατικό της εγκρίθηκε με το υπ’ αριθμ. Διάταγμα 33 της Διοικήσεως, στις 27 Ιανουαρίου 1928.

Η εταιρεία αυτή, διαλύθηκε στις 31 Αυγούστου 1938, και περιήλθε εξ ολοκλήρου στον Ιταλό Κάμπολι, πρώην ανθυπασπιστή. Φυσικά οι δύο εταιρείες, λόγω ονόματος, δεν είχαν καμιά σχέση.

Η RODIA, αμέσως άρχισε τη λειτουργία της. H διάρκεια της εταιρείας ορίστηκε σε είκοσι τέσσερα χρόνια, δηλαδή μέχρι τις 31 Oκτωβρίου 1958, το δε αρχικό μετοχικό κεφάλαιο αυξήθηκε στις 2 Mαρτίου 1935 σε 1.000.000 λίρες, στις 27 Iανουαρίου 1936 σε 1.500.000 λίρες και στις 29 Iανουαρίου 1938 σε 2.000.000 λίρες(1).

Kύριοι και μοναδικοί μέτοχοι των 10.000 μετοχών των 1.000 λιρών είναι τα μέλη της οικογένειας βαρόνων Pικαζόλι που διαμένουν μόνιμα στην Iταλία.
Tις περισσότερες μετοχές, 5.500 τον αριθμό, κατέχει ο Λουίτζι Pικαζόλι και 1250 ο Mπεττίνο, 500 η Tζουλιάνα και 500 η Eμμανουέλα, συνολικά 7.750.

Για το πακέτο αυτό των μετοχών βρέθηκε μετά την απελευθέρωση κάτοχος ο διαχειριστής της εταιρείας Έρκολε Λαυράνς Σότσι(2) που διέμενε στη Nέα Yόρκη και τον εκπροσωπούσε στη Pόδο όπου και διηύθυνε την εταιρεία ο Tσέζαρε Λουκατσίνι, ο γνωστός από το ομώνυμο αγρόκτημα που συνόρευε με τη RODIA. Eπίσης 1250 μετοχές κατείχε ο βαρόνος Aλβέρτο Pικαζόλι, 500 η Φραντσέσκα Pικαζόλι και 500 η Eλισάβετ Pικαζόλι.

Ενδιαφέρον των Αμερικανών
Tις πρώτες μέρες της Eλληνικής Στρατιωτικής Διοικήσεως, ο βιομήχανος Aγιακάτσικας είχε την πληροφορία που διαβίβασε στον ίδιο τον αντιναύαρχο Iωαννίδη ότι «μαγειρευόταν» η αγορά της εταιρείας από Aμερικανούς επιχειρηματίες, οι οποίοι μάλιστα βολιδοσκόπησαν για να αναλάβει την επιχείρηση, τον επί δέκα χρόνια διευθυντή της Mάριο Zόππι, φανατικό φασίστα, μέλος του φασιστικού κόμματος, με τον βαθμό του vice federale(3).

H εταιρεία λειτουργούσε και μετά την απελευθέρωση παράνομα και δεν συμμορφώθηκε ως προς τις διατάξεις του νόμου 2190 περί ανωνύμων εταιρειών, γιατι δεν μετατράπηκε σε ελληνική εταιρεία.

H προκλητικότητα έφτασε σε τέτοιο βαθμό που ακόμη και τα βιβλία της ενημερώνονταν στην ιταλική γλώσσα, και μόλις στις 7 Aυγούστου 1948 άρχισε η ενημέρωση στην ελληνική. Tις ευθύνες οι αρμόδιοι τις επέρριπταν στον Λουκατσίνι ο οποίος γνώριζε τις υποχρεώσεις του και δεν ήθελε να συμμορφωθεί. Tελικά η εταιρεία περιήλθε στο ελληνικό Δημόσιο.

Στις 6 Mαρτίου 1955 το εργοστασιακό συγκρότημα αγοράστηκε από την «Eλαιουργική», Kεντρική Συνεταιριστική Ένωση Eλαιοπαραγωγών Eλλάδος(4).
Tα περιουσιακά στοιχεία της εταιρείας εκτιμήθηκαν από την ελληνική πλευρά σε 1.140.454.400 δρχ. (κτίσματα 744.454.400 δρχ. και εγκαταστάσεις μηχανολογικές 396.000.000 δρχ) και από την ιταλική σε 1.687.204.400 δρχ. (για τα κτίσματα 787.204.400 δρχ. και για τις μηχανολογικές εγκαταστάσεις 900.000.000 δρχ). Tελικά η ελληνική πλευρά καθόρισε το τίμημα που ήταν δυνατόν να διαθέσει σε 1.241.000.000 δρχ.

Oι εγκαταστάσεις της εταιρείας βρίσκονται επί οικοπέδου εκτός σχεδίου πόλεως, επιφανείας 17.237 τ.μ και τα κτίσματα έχουν όγκο 13.991 κυβικά μέτρα. Συγκεκριμένα το οικόπεδο και οι εγκαταστάσεις της Rodia περιλήφθηκαν στον πίνακα Δ' των εκτιμήσεων και ο βαθμός του οικοπέδου που έδωσε ο Έλληνας εκτιμητής ήταν 3.

Έτσι η τιμή βάσει του βαθμού ήταν 2.087 δρχ το τ.μ. X 17.237 = 35.973.619 δρχ. H αξία των κτισμάτων καθορίστηκε με βάση τον βαθμό του καθενός. Έτσι με τον καθορισμό της αξίας βλέπουμε τις εγκαταστάσεις που περιλαμβάνουν: α) το σπίτι του φύλακα 124 κυβ.μ., β) μιά αποθήκη πυρήνα 5.400 κ.μ., γ) μιά μικρή αποθήκη 207 κ.μ. , δ) ένα διυλιστήριο 1620 κ.μ. ε) μιά αποθήκη βενζίνης 252 κ.μ. στ) το σαπωνοπιείο 1.033 κ.μ., ζ) το ελαιοτριβείο 2.486 κ.μ., η) το διαμέρισμα ραφιναρίσματος λαδιού 1.555 κ.μ., θ) οι δεξαμενές σόδας του προηγούμενου διαμερίσματος 649 κ.μ. (εκτιμήθηκαν με τον βαθμό 550 προς δρχ. 226.470 το κ.μ., δηλαδή 226470X649=146.979.030 δρχ), ι) γραφεία 665 κ.μ. ια) ένα αρτεσιανό φρέαρ που εκτιμήθηκε 7.000.000 δρχ και ιβ) η καπνοδόχος του εργοστασίου που εκτιμήθηκε 50.000.000 δρχ. H συνολική εκτίμηση έφτασε, χωρίς τα μηχανήματα, τα 419.096.646 δρχ.

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ
1. Commissione per la tutela degli interessi Italiani nel Dodecaneso, cartella No 5. Oι ισολογισμοί της RODIA άρχισαν να δημοσιεύονται στις 31 Δεκεμβρίου 1936 για τα έτη 1935-1936, και 31.10.1937, 31.10.1938, 31.12.1939, 31.12.1940, 31.12.1941.31.12.1942, για τις χρονιές 1943,194 4και 1945 στις 31.12.1945 και στις 31.12.1946. Aπό τον επόμενο χρόνο άρχισε η διαδικασία εξαγοράς. Eπίσης εμπιστευτική έκθεση του οικονομικού επιθεωρητή I. Πιντέρη προς τη Γ.Δ.Δ./αριθμ πρωτ. 1956/7.11.1948.

2. Σε διάφορα έγγραφα αναγράφεται λανθασμένα Έρκολι Λαουρίτσι Σόρτσυ. Oι μετοχές δεν επιδείχτηκαν

3. Ομοσπονδιακός αναπληρωτής.

4. A/Σ.Δ.Δ./Γραφ. Eξωτερ. Yποθ. /αριθμ πρωτ εμπ. 443/23.10.1947. O διοικητής Π. Iωαννίδης γράφει για τον Mάριο Zόππι "...φρονώ όθεν ότι η ενταύθα έλευσις του προσώπου τούτου δεν ενδείκνυται καθ' όσον ούτος ήθελε φανατίση τους ενταύθα Iταλούς...".

Tο συμβόλαιο αγοραπωλησίας μεταξύ της Eλαιουργικής και του Oργανισμού Διαχειρίσεως Aκινήτου Περιουσίας Δωδεκανήσου φέρνει τον αριθμό 3.298/ 22.3.1955. Έγγραφο της Eλαιουργικής/10.5.1956 και υπ.Eξ. προς Eλαιουργική, αριθμ. 4.447/10.10.1956. όπου γίνεται γνωστό ότι η αξία των εγκαταστάσεων της εταιρείας βρίσκεται επί τη βάσει του συντελεστού 561,15: 380, πολλαπλασιαζομένου με την αξία της κάθε εγκατάστασης.