Κυριάκος Μιχ. Χονδρός: Συλλογική μνήμη Ελλήνων και Αρμενίων

Rodiaki NewsRoom

Γράφει o
Κυριάκος Μιχ. Χονδρός
chondros.kyr@gmail.com 

Οι Ελληνο-αρμενικές σχέσεις αναφέρονται στις διμερείς σχέσεις μεταξύ της Ελλάδας και της Αρμενίας. Λόγω των ισχυρών πολιτιστικών, θρησκευτικών και πολιτικών δεσμών μεταξύ των δύο χωρών, η Ελλάδα και η Αρμενία διατηρούν άριστες διπλωματικές σχέσεις.

Οι σχέσεις αυτές ήταν πάντα ισχυρές, τόσο συναισθηματικά όσο και ιστορικά, λόγω των θρησκευτικών και πολιτιστικών ριζών και της μακράς συνύπαρξης κατά τη διάρκεια της Βυζαντινής και της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας.

Καθώς και οι δύο είναι αρχαίοι λαοί, οι Έλληνες και οι Αρμένιοι συνυπήρξαν για αιώνες. Υφίστανται σημειώσεις αρχαίων Ελλήνων ιστορικών οι οποίοι προτείνουν ερμηνείες για τις καταβολές των Αρμενίων. Η παλαιότερη αναφορά στην Αρμενία έγινε από τον Εκαταίο τον Μιλήσιο το 525 π.Χ. Σύμφωνα με μια υπόθεση που προτάθηκε από γλωσσολόγους κατά τη διάρκεια του 20ου αιώνα, η ελληνική και η αρμενική γλώσσα μοιράζονται έναν κοινό πρόγονο. Αυτό οδήγησε στην πρόταση μιας ελληνο-αρμενικής γλώσσας, μετά τη χρονολόγηση της Πρωτοϊνδοευρωπαϊκής γλώσσας.

Ο Ηρόδοτος υποστηρίζει ότι οι Αρμένιοι είναι απόγονοι των Φρύγων. Ο Πλάτων εξάλλου είχε νωρίς παρατηρήσει τις ομοιότητες μεταξύ της ελληνικής και της φρυγικής γλώσσας. Επίσης, ο Στράβων έχει γράψει ότι η προγονική πατρίδα των Αρμενίων, πριν από τη μετανάστευσή τους στη Μικρά Ασία, ήταν μια κοιλάδα στη Θεσσαλία.

Το Αρμενικό αλφάβητο, το οποία δημιουργήθηκε το 405, έχει μια ορισμένη ελληνική επιρροή. Μετά την καταστροφή της Ελληνιστικής Αυτοκρατορίας των Σελευκιδών, διαδόχων της βραχύβιας αυτοκρατορίας του Μεγάλου Αλέξανδρου, προέκυψε ένα ελληνιστικό αρμενικό κράτος που ιδρύθηκε το 190 π.Χ.
Τα δύο έθνη συνυπήρχαν επίσης κάτω από το Σουλτανάτο των Σελτζούκων και αργότερα κάτω από την Οθωμανική Αυτοκρατορία.

Το 1914, το 1915, το 1919 αλλά και το 1922, κατά τη μεγάλη εθνική συμφορά στην Ιστορία του Νεώτερου Ελληνισμού, με την κατάρρευση του μικρασιατικού μετώπου, κοινή ήταν η μοίρα Ελλήνων και Αρμενίων, με βαρύτατες απώλειες. Με σφαγές, λεηλασίες, πυρπόληση της Σμύρνης και άλλες πολλές φρικαλεότητες σε βάρος των δύο χριστιανικών λαών.

Κοινή η μοίρα και στις μαρτυρικές πορείες των αιχμαλώτων και των ομήρων προς το εσωτερικό της Ανατολής. Κοινή η μοίρα Ελλήνων και Αρμενίων με την εξόντωση συνολικά εκατοντάδων χιλιάδων και η εκδίωξή τους χωρίς τις περιουσίες τους από το μικρασιατικό έδαφος. Ξερίζωμα Ελλήνων και Αρμενίων από προαιώνιες εστίες.

Εκτός από τη Σμύρνη και στην Κωνσταντινούπολη, Έλληνες και Αρμένιοι, συνεργάστηκαν αρμονικά κάτω από το τραγικό γεγονός ότι οι περιουσίες τους κατεσχέθηκαν σ’ αυτήν τη μεγαλούπολη. Εκπρόσωποι των δύο χριστιανικών εκκλησιών, αλλά και σχολείων και κοινωνικών - πνευματικών συλλόγων, αφού διαπίστωσαν τη συμπεριφορά της τουρκικής κυβέρνησης , αλλά και της πλειοψηφίας του Δημοτικού Συμβουλίου της Κωνσταντινούπολης, συνέταξαν αναφορά την οποία απέστειλαν προς τον Ντέιβιντ Λόιντ Τζορτζ (1916–1922), εκφράζοντας τα παράπονά τους.

Εκφράζουν τις διαμαρτυρίες τους για τις κινητές και ακίνητες περιουσίες που κατασχέθηκαν. Πρόκειται για ένα υπόμνημα που αποτελείται από 9 σελίδες γραμμένο στην γαλλική γλώσσα , (ήταν η διπλωματική γλώσσα της εποχής), με υπογραφές και σφραγίδες των δύο αυτών λαών. Το ντοκουμέντο αυτό είναι σημαντικό γιατί, πέραν των όσων καταγγέλλονται, γίνονται γνωστά τοποθεσίες, ονοματοθεσίες, οργανισμοί, ημερομηνίες που δεν υπάρχουν πλέον σήμερα.

Το υπόμνημα αφού αντικατοπτρίζει την ιδεολογία και την πολιτική νοοτροπία της περιόδου, αποτελεί την πρώτη καταγγελία και για τον αποκλεισμό της ελληνικής και της αρμενικής εκπροσώπησης στο Δημοτικό Συμβούλιο της Κωνσταντινούπολης, με επικεφαλής τον Τζεμίλ Πασά. Ήταν μια άδικη απόφαση και δίκαια ακολούθησαν διαμαρτυρίες. Οι δύο χριστιανικές κοινότητες, δήλωσαν κατόπιν, πως δεν αναγνωρίζουν τις αποφάσεις του Δημοτικού Συμβουλίου και υπογράμμιζαν, πως οι πληθυσμοί αυτοί υπήρχαν για αιώνες.

Απαιτούσαν μάλιστα να επιστραφούν, στους πρώτους ιδιοκτήτες τους, οι εκκλησίες και τα σχολεία που άρχισαν να μετατρέπονται σε τζαμιά και να καταστρέφονται χωρίς ντροπή. Ακόμα απαιτούσαν να προστατευτούν και να μη βεβηλωθούν νεκροταφεία, μέσα στα οποία είχαν ταφεί οικογενειακά τους πρόσωπα, λείψανα αυτοκρατόρων, πατριαρχών, όπως οι Οθωμανοί που προστατεύουν τους τάφους τους.

Αυτό το πραγματικό και συναισθηματικό υπόμνημα έχει βαθιές έννοιες σε ένα ιστορικό πλαίσιο. Οι Έλληνες και οι Αρμένιοι, είχαν βεβαίως υπόψη τους τη μετατροπή της Αγίας Σοφίας σε τζαμί επί Μωάμεθ του Πορθητή.
Και τώρα, βλέπουν την ίδια πρακτική.

Την κατεδάφιση του ναού των Αγίων Αποστόλων, όπου ήταν θαμμένοι πολλοί βυζαντινοί αυτοκράτορες, και στη θέση του, την κατασκευή του σε τζαμί προς τιμήν του Φατίχ Σουλτάν Μεχμέτ. Οι διάδοχοι αυτού του σουλτάνου, επικαλέσθηκαν, πως δεν υπήρχαν τίτλοι ιδιοκτησίας, ακολούθησαν την ίδια πολιτική και μετέτρεψαν τις περισσότερες εκκλησίες σε τζαμιά. Πράγματι, μεγάλο μέρος των τίτλων αυτών κάηκαν σε φωτιά στο Οικουμενικό Πατριαρχείο.