Θανάσης Βυρίνης: Η κατάχρηση του κινητού αιτία ή αποτέλεσμα έλλειψης επικοινωνίας με τα παιδιά;

Rodiaki NewsRoom

Γράφει ο Θανάσης Βυρίνης
Εκπαιδευτικός

Τα τελευταία χρόνια η επικοινωνία ανάμεσα στους γονείς και τα παιδιά δοκιμάζεται έντονα. Οι αυξημένες επαγγελματικές και οικογενειακές υποχρεώσεις, η οικονομική πίεση, ο μειωμένος διαθέσιμος χρόνος και η καθημερινή προσπάθεια για επιβίωση έχουν περιορίσει ουσιαστικά τη γονεϊκή παρουσία. Το αποτέλεσμα είναι παιδιά που μεγαλώνουν μέσα σε ένα περιβάλλον όπου οι ενήλικες είναι σωματικά παρόντες, αλλά ψυχικά και χρονικά εξαντλημένοι. Σε αυτό το πλαίσιο, το κινητό τηλέφωνο δεν αποτελεί την αιτία του προβλήματος, αλλά ένα χαρακτηριστικό σύμπτωμα ενός βαθύτερου κενού στην οικογένεια.

Η υπερβολική χρήση κινητού από τα παιδιά γίνεται συχνά αντιληπτή ως «εθισμός», όμως στην πραγματικότητα πρόκειται για έναν τρόπο να γεμίσουν κενά: κενό χρόνου, κενό ουσιαστικής αλληλεπίδρασης, κενό χαράς και ορίων. Το κινητό λειτουργεί ως εύκολη λύση, μια πρόχειρη απασχόληση, μια «ηλεκτρονική παρηγοριά» που προσφέρει άμεση ντοπαμίνη, αλληλεπίδραση και μία μορφή παρέας. Την ίδια στιγμή, οι γονείς συχνά δεν έχουν την ενέργεια ή τον χρόνο να προσφέρουν στα παιδιά το σταθερό ανθρώπινο πλαίσιο που χρειάζονται: παρουσία, όρια, συναισθηματική στήριξη, επικοινωνία, κατανόηση.

Αυτή η συνθήκη μεταφέρεται και στο σχολείο. Οι μαθητές δυσκολεύονται να συγκεντρωθούν, να ακολουθήσουν τη μαθησιακή διαδικασία, να σεβαστούν κανόνες και να συμμετέχουν με ουσιαστικό τρόπο στο εκπαιδευτικό έργο. Οι εκπαιδευτικοί, αντί να επικεντρώνονται στη διδασκαλία, συχνά αναλώνονται στη διαχείριση τάξης, καθώς οι συμπεριφορές των παιδιών αντικατοπτρίζουν το άγχος, την αποδιοργάνωση και την έλλειψη συναισθηματικής ρύθμισης. Παράλληλα, η άνοδος περιστατικών βίας σε ολοένα μικρότερες ηλικίες, ακόμη και κάτω των 14 ετών, αποτελεί ανησυχητική ένδειξη βαθύτερης κοινωνικής κρίσης, κρίση η οποία καθίσταται ακόμη πιο σοβαρή όταν συνδυάζεται με την υπογεννητικότητα και τις προκλήσεις συνοχής της ελληνικής κοινωνίας.

Μέσα σε αυτό το τοπίο, η αναζήτηση λύσεων είναι αναγκαία. Η απλή απαγόρευση της χρήσης κινητού δεν επαρκεί· συχνά μάλιστα οδηγεί στο αντίθετο αποτέλεσμα. Η ουσιαστική αντιμετώπιση απαιτεί ενίσχυση των σχέσεων, της παρουσίας και των υποστηρικτικών δομών.

Οι άξονες αντιμετώπισης του προβλήματος

Ενίσχυση του γονεϊκού χρόνου και της σύνδεσης
Ακόμη και 10–20 λεπτά καθημερινής, αληθινής επικοινωνίας χωρίς οθόνες, χωρίς περισπασμούς, έχουν μετρήσιμη επίδραση στη συναισθηματική ρύθμιση του παιδιού. Δημιουργούν ασφάλεια, ηρεμία, δεσμό και μειώνουν την ανάγκη για την «ηλεκτρονική παρηγοριά» του κινητού.

Θέσπιση σαφών, σταθερών ορίων
Όρια στο χρόνο οθόνης, καθιέρωση «ζωνών χωρίς κινητό» (π.χ. στο τραπέζι, το βράδυ πριν τον ύπνο), αλλά και ξεκάθαροι κανόνες συμπεριφοράς στο σπίτι και στο σχολείο, βοηθούν τα παιδιά να αποκτήσουν εσωτερικό έλεγχο και αίσθηση σταθερότητας.

Εναλλακτικές δραστηριότητες
Τα παιδιά δεν χρειάζονται απαγορεύσεις, αλλά επιλογές: άθληση, δημιουργικές δραστηριότητες, ομαδικά παιχνίδια, συλλογικά πρότζεκτ. Η απασχόληση με νόημα μειώνει ουσιαστικά την εξάρτηση από την οθόνη.

Ενδυνάμωση της σχολικής κοινότητας
Δράσεις για κοινωνικοσυναισθηματική μάθηση, προγράμματα ενάντια στη βία, συμβουλευτικές υπηρεσίες, βιωματικές δράσεις και συστηματική συνεργασία σχολείου–οικογένειας μπορούν να λειτουργήσουν ως προστατευτικοί παράγοντες.

Υποστήριξη των γονιών από την Πολιτεία
Πολιτικές που ανακουφίζουν οικονομικά και χρονικά τις οικογένειες (π.χ. ευέλικτα ωράρια, ενίσχυση δομών φύλαξης, κοινωνική υποστήριξη) λειτουργούν ως έμμεση προστασία για τα παιδιά, καθώς μειώνουν την εξάντληση των γονέων.

Αναμφίβολα, το προσωπικό παράδειγμα του γονέα να τηρεί μέτρο στη χρήση του κινητού, να διαβάζει ένα βιβλίο ή ακόμη και να κάνει μια χαλαρή δραστηριότητα στον ελεύθερο χρόνο του, αποτελεί καταλυτικό πρότυπο. Στον πυρήνα του προβλήματος δεν βρίσκεται το κινητό, αλλά η ανάγκη για ανθρώπινη παρουσία. Όταν ο γονέας, ο εκπαιδευτικός και η κοινότητα μπορούν να είναι πραγματικά «εκεί», η οθόνη χάνει τη δύναμή της. Αυτό που τελικά λείπει δεν είναι η τεχνολογία, είναι η σχέση. Και εκεί βρίσκεται και η λύση.