Οι μεγάλοι ευεργέτες Καζούλλη

Σημαντική υπήρξε η συμβολή της συγκεκριμένης οικογένειας στην παιδεία της Ρόδου από το 1873 και έπειτα.

«Ο Παύλος Καζούλλης δύναται να θεωρηθή ως ιδρυτής της Παιδείας εν Ρόδω, το παράδειγμα του οποίου εσυνέχισαν ο Αμάραντος εν τη πόλει της Ρόδου και ο Διάκος εν τω χωρίω Λίνδος. Υψίστας υπηρεσίας δια την ευόδωσιν του σκοπού της Παιδείας παρέσχεν η συμβολή των αδελφών Μίνωος και Δημητρίου Βενετοκλή δια της ιδρύσεως του Γυμνασίου εν Ρόδω, το οποίον προ χρόνου ικανού ήτο απαραίτητον δια την μόρφωσιν των Ελληνοπαίδων εν Ρόδω» (Γ. Βεργωτής). Η συμβολή της οικογένειας Καζούλλη στην παιδεία της νήσου Ρόδου υπήρξε σημαντική. Ήδη η προσφορά της αρχίζει από τα έτη 1873 - 1874 με τη δωρεά οικοπέδου από τη Μαρουλίτσα Καζούλλη στην Ορθόδοξη Κοινότητα, που χρησίμευσε στην ανέγερση της Αστικής Σχολής. «Γενομένων κατόπιν νέων αρχαιρεσιών της επιτροπής, η διάδοχος αυτής υπό την προεδρίαν του χρηστού και φιλομούσου συμπολίτου ημών κ. Α. Τζιτζεκλή ησχολήθη όπως η προκάτοχος αυτής εις την αύξησιν των κεφαλαίων και δη εις την ανοικοδόμησιν των κτιρίων … διαφωνίας, ως προς τον τόπο και τον τρόπον της ανοικοδομήσεως οι μεν προετίμων το γήπεδο, όπερ εδωρήσατο τη κοινότητι η κ. Μαρουλίτσα Καζούλλη ως κεντρικότερον, οι δε τον χώρον ενώ ήσαν τα παλαιά κτίρια …» (Πρακτικό Επιτροπής 1876 - 1858 - και εφ. Ρόδος 25-10-1909). Η προσπάθεια αναγέννησης των γραμμάτων στη Ρόδο αρχίζει με τον Παύλο Καζούλλη. Ο Παύλος κατοικούσε στη συνοικία - Μαράσι του Αγ. Γεωργίου της Ρόδου και ήταν υιός του Φιλικού Ιωάννη Καζούλλη, ο οποίος μαζί με τον Μητροπολίτη Αγάπιο τον εφημέριο της Αγίας Αναστασίας, παπά Μανώλη μαζίμε τους προκρίτους της Ρόδου, Μανώλη Καστρίσιο, Απόστολο Βλαστό, Φιλιππάκη Δημήτριο, Βασίλειο Ζαχαρία, Α. Δελαπόρτα, Α. Στουπετζή, Δημ. Αποστόλου, φυλακίστηκε στο μπουντρούμι του Μεγάρου των Ιπποτών με την κήρυξη της επανάστασης του 1821. Γεννήθηκε στα 1832 και απέθανε στα 1888. «Διανύσας τα εγκύκλια μαθήματα εν Ρόδο και μη ευρίσκων στάδιον ενεργείας και δράσεως εν αυτή απήλθεν εις Αλεξάνδρεια ένθα συνεταιρισθείς μετά του αυταδέλφου αυτού Νικολάου ανέπτυξε μετ\' αυτού δραστηριότητα έκτακτου και ούτως δε αμφοτέρων επετεύχθη να συμπυχθή μέγας των Αδελφών Καζούλλη εμπορικός Οίκος με πίστιν απεριόριστον και φήμην αγαθοτάτην. Πνεύμα επιχειρηματικόν, δραστηριότης έκτακτος και θέλησις ακατάβλητος εχαρακτήριζον τον Παύλον Καζούλην…» (Ημερολόγιον του Αιγαίου 1905 - Βεργωτής). Από τη χώρα των Φαραώ, ο Παύλος Καζούλλης δεν ελησμόνησε την αγαπημένη του Ρόδο. Συντάσσοντας τη διαθήκη του το έτος 1887, ένα χρόνο πριν τον θάνατό του, στο χωριό της Αιγύπτου KAFR - EL ZAYAT, παράγγειλε να ιδρυθεί στη Ρόδο σχολείο - Παρθεναγωγείο με το όνομα ΚΑΖΟΥΛΛΕΙΟ ΠΑΡΘΕΝΑΓΩΓΕΙΟΝ στην κόρη του Χρυσάνθη που ήταν και η κληρονόμος του. Για τον σκοπό αυτόν άφησε για τη στέγαση του Παρθεναγωγείου το πατρικό του σπίτι στη συνοικία - Μαράσι του Αγ. Γεωργίου και κληροδότημα 40.000 δραχ. εκείνης της εποχής για τη λειτουργία του (40.000 x 3.000 = 120.000.000 περίπου). «… Παραγγέλλω την αυτήν θυγατέρα μου και κληρονόμον Χρυσάνθη να παραδώση εις σύστασιν Παρθεναγωγείου απόρων κορασίδων εν Ρόδω την εκεί οικίαν μου κειμένην εις συνοικίαν (Μαράσι) Αγίου Γεωργίου, όπερ Παρθεναγωγείον φέρει την επωνυμίαν “Καζούλλειον Παρθεναγωγείον” (Διαθήκη Π. Καζούλλη). Η Ελληνική Ορθόδοξος Κοινότητα Ρόδου όμως αποφάσισε, ότι ήταν προτιμότερο η στέγαση του Παρθεναγωγείου να μην είναι σε συνοικία, αλλά στο κέντρον και παραπλεύρως του Μητροπολιτικού Ναού των Εισοδίων της Θεοτόκου, γι\' αυτό επώλησε το σπίτι και με τα χρήματα αυτά κτίστηκε το “Καζούλλειο παρθεναγωγείο” στο μέρος που βρίσκεται σήμερα. «Ορθή επίσης μου φαίνεται, γράφει ο Νικόλαος Καζούλλης προς την Εφορεία των εν Ρόδω εκπαιδευτικών καταστημάτων από την Αλεξάνδρεια στις 15/27-9-1889, η πρόταση της Σ. Εφορείας, καθ\' ήν η αξία της οικίας, ήτις έμελλε να χρησιμεύσει ως κατάστημα του Καζουλλείου Παρθεναγωγείου, προστεθή εις το προς συντήρησιν αυτού κληροδότημα». Ακόμα ο Παύλος Καζούλλης, με τη διαθήκη του, άφησε και τρίτο κληροδότημα (50.000) δρχ. της εποχής, «όπως εκ του τούτων ενιαυσίου τόκου εκπαιδεύονται εις νέος εκ Ρόδου επί τετραετίαν εις ήν επιστήμην άγει τον νέον η φυσική αυτού κλίσις εν τινι Πανεπιστημίω είτε των Αθηνών είτε αλλαχού της Ευρώπης, ληξάσης δε της τετραετίας να εκλέγεται άλλος και ούτω ως εφεξής». Μεταξύ των οποίων που έτυχαν του κληροδοτήματος αυτού ήσαν οι: Δημήτριος Αναστασιάδης (πρώτος Γυμνασ. του Βενετοκλείου), Νικ. Καραγιάννης (ιατρός), Αντώνιος Σταματίου (Δ/ντής Αστικής Σχολής Ρόδου), Παντελέων Παντελίδης (Καθηγητής Βενετοκλείου - Φιλόλογος), Κων/νος Ζαχαρίου (Καθηγητής Βενετοκλείου - Μαθηματικός), Ιωάννης Κωνσταντάκης (Καθηγητής Βενετοκλείου - Φιλόλογος) και πολλοί άλλοι. «Εκ των ανωτέρω, γράφει ο Γ. Βεργωτής σε άρθρο του στα Δωδ/σιακά χρονικά, καθίσταται πασιφανές ότι ο Παύλος Καζούλλης και οι διάφοροι μιμηταί του συνετέλεσαν εις την αλλαγήν του μορφωτικού κλίματος εις την Ρόδον και εδημιούργησαν τα κατάλληλα εκπαιδευτικά στελέχη, ήτοι: φιλολόγους, διδασκάλους, ιεροδιδασκαλιστάς, μαθηματικούς κ.τ.λ. οι οποίοι επιστρέψαντες εις την πατρίδα των ανέλαβον την διάπλασιν και την μόρφωσιν των νέων της Ρόδου. Τα στελέχη αυτά, περισσότερα των οποίων ήσαν υπότροφοι του Καζουλλείου κληροδοτήματος, είναι ταυτόχρονα οι πρώτοι προσοντούχοι διδάσκαλοι εις την Ρόδον». Η Ορθόδοξη Κοινότητα Ρόδου δεν παρέλειψε να ανταμείψει τα ευεργετικά συναισθήματα του Παύλου Καζούλλη που έδειξε έμπρακτα στην πατρίδα του τη Ρόδο. Είναι γνωστό σε όλους μας, πως στην ψυχή των ανθρώπων, οι οποίοι μετέρχονται το θεάρεστον έργον της φιλανθρωπίας, προκαλείται μεγάλος συγκλονισμός, όταν αποκτήσουν την πικρή πείρα της αγνωμοσύνης. Και ο συγκλονισμός αυτός καταστρέφει και τις πιο βαθιές ρίζες των αλτρουιστικών διαθέσεων. {--page-break--} Βοήθεια έχουμε όλοι οι άνθρωποι, όχι μόνο από μια κατεύθυνση αλλά από πολλές μεταξύ των οποίων και από την εκκλησία, η οποία μας φωτίζει με το ζωογόνο πνευματικό φως της χριστιανικής αλήθειας και μας διδάσκει την ευγνωμοσύνη προς τους ευεργέτες μας, όπως έπραξε και δια τον Παύλο Καζούλλη, αναγνωρίζοντας μετά τον θάνατό του τις ευεργεσίες του προς την πατρίδα του τη Ρόδο. Τοιουτοτρόπως, την 28η Σεπτεμβρίου 1889 ο τότε Μητροπολίτης Ρόδου Γρηγόριος (Μητρ. 1888 - 1893) συγκαλεί σε συνεδρία την Εφορεία των Κεντρικών Σχολείων της Πρωτεούσης, παρόντων των κ.κ. Αντιπροσώπων και Εφόρων Α. Βλαστού, Ν. Φραράκη, Δ. Γαληνού, Α. Δημητριάδου, Περ. Βιτάλη, Στυλ. Καζακοπούλου, Ελευθ. Κωνσταντίνου, Γ. Πολίτου, Ι. Βενετοκλέου και Μ. Μαλλιαράκη, του κ. Δ. Αναστασοπούλου δηλώσαντος ότι εκ των προτέρων παραδέχεται ό,τι ήθελεν αποφασίσει η Αντιπροσωπεία, και αποτελούντων την νόμιμον απαρτία, κατά πρώτον ανεγνώσθησαν και, εγκριθέντα ως πιστώς εκτεθέντα τα γεγονότα, υπεγράφησαν τα πρακτικά της προηγουμένης συνεδριάσεως… και δηλοί τον σκοπόν δι\' όν συνεκλήθη η παρούσα συνέλευσις, σκοπός αναφερόμενος εν τω αυτώ κατωτέρω ψηφίσματι. Η συνέλευσις συζητήσασα εμβριθώς έν προς έν τα εν τω κατωτέρω αναγραφομένω ψηφίσματι αναφερόμενα κεφάλαια, κατέληξεν υπό αισθήματα χαράς και ευγνωμοσύνης εις την απόφασιν και έκδοση του ψηφίσματος τούτου: Ψήφισμα Ο εκ Ρόδου, αλλ\' εν Αλεξανδρεία της Αιγύπτου τον παρελθόντα αποβιώσας μεγάτιμος συμπολίτης ημών, ο αείμνηστος Παύλος Καζούλλης, κατέλιπε Διαθήκην, εν ή μεταξύ των άλλων υπέρ της πατρίδος εν γένει διατάξεων, εντέλλεται τη ιδία θυγατρί και κληρονόμω Χρυσάνθη να καταθέση εις την Εθνικήν Ελλάδος Τράπεζαν αναποσπάστως τεσσαράκοντα χιλιάδας φράγκα, εν τη ενταύθα οικία αυτού συσταθή, και εκ των τόκων του κληροδοτήματος τούτου, φέροντος τον τίτλον “Καζούλλειον Κληροδότημα…”, συντηρείται Παρθεναγωγείον των απόρων κορασίων φέρον την επωνυμίαν “Καζούλλειον Παρθεναγωγείον”. Η Εφορεία των Κεντρικών της Πρωτευούσης ενταύθα Σχολείων, …. γνώσιν τούτων, και θεωρούσα ότι λυσιτελέστερον θα εξεπλη… ο σκοπός του Διαθέτου, εάν το εν λόγω κληροδότημα διετίθετο … συντηρήσεως του Κεντρικού της Κοινότητος ημών Παρθεναγωγείου, όπερ δωρεάν ανεξαιρέτως πάσιν τοις απόροις κορασίοις την διδασκαλίαν, και ελάμβανε τούτο την επωνυμίαν “Καζούλλειον Παρθεναγωγείον”, συνήψε προς τούτο αλληλογραφίαν εκτελεστών της Διαθήκης, αποτέλεσμα της οποίας υπήρξεν η του παρόντος μηνός του έτους επιστολή του των αυτών επίσης …. πατριωτικών αισθημάτων εμφορουμένων κυρίου Νικολάου Καζούλλη, αδελφού και εκτελεστού της Διαθήκης του αειμνήστου Διαθέτου, εν ή κατ\' αρχήν και αποδεκταί γίνονται αι αποφάσεις της Εφορείας, και εκ περισσού αναγκαία κρίνεται εις το διατιθέμενον Κληροδότημα - κατατιθεμένου κατά την μνησθείσαν ανωτέρω επιστολήν από των αρχών του επίσης έτους 1890 εις την Τράπεζαν, ίνα αποφέρη τους νενομισμένους τόκους, πληρωτέους καθ\' εξαμηνίαν εις την Εφορείαν του Παρθεναγωγείου - η προσθήκη της αξίας της οικίας του αειμνήστου, ήτις άλλως ώφειλε να χρησιμεύση ως παρθεναγωγείον, αξίας, ής ο υπολογισμός επαφίεται υπό του γράφοντος τη Εφορεία. Η Αντιπροσωπεία της Ορθοδόξου Χριστιανικής Κοινότητος της Πρωτευούσης Ρόδου, ως ανώτατον Διοικητικόν Σωματείον αυτής, συνελθούσα κατά πρότασιν της Εφορείας εις συνεδρίαν εν πλήρει απαρτία υπό την προεδρίαν της Α.Σ. του Μητροπολίτου Ρόδου Κυρίου Γρηγορίου, του προέδρου ταύτης, την 28ην του παρόντος μηνός και έτους, ίνα λάβη γνώσιν των τέως διενεργηθέντων, και διασκεφθή και αποφανθή επί τούτων, ως μόνη δικαιουμένη κατά τον εν ισχύι Κανονισμόν της Κοινότητος ν\' αποφασίση περί τούτου. Λαβούσα υπ\' όψιν την εν τούτω διαμειφθείσαν αλληλογραφίαν, κατεστρωμένην εν τω επί τούτω Κώδικι των Πρακτικών αυτής και ιδία την ανωτέρω μνημονευομένην από 15ης του παρόντος μηνός και έτους επιστολήν του αδελφού του αοιδίμου, κυρίου Νικολάου Γ. Καζούλλη, την πλήρη φιλογενών και πατριωτικών αισθημάτων. Λαβούσα υπ\' όψιν ότι η ύπαρξις δύο συνάμα εν τω αυτών μέρει Παρθεναγωγείων, θα παρέλυε το έτερον. Λαβούσα υπ\' όψιν την εκφανώς εκφαινομένην φιλοπάτριδα διάθεσιν των κληρονόμων και εκτελεστών της Διαθήκης του αοιδίμου Παύλου Καζούλλη εις το ν\' αποβή το διατεθέν Κληροδότημα λυσιτελέστερον τη πατρίδι και τω σκοπώ του διατιθεμένου αυτό. Λαβούσα υπ\' όψιν το Πρακτικόν της 13ης Απριλίου του 1883 των ιδρυτών του παρόντος Παρθεναγωγείου, καθ\' ό δύναται να λάβη το όνομα του προσφέροντος την ημίσειαν εις οικοδομήν δαπάνην αυτού. Λαβούσα υπ\' όψιν τα 16ον και 17ον άρθρα του εν ισχύι Κανονισμού της Κοινότητος, καθ\' ά η Αντιπροσωπεία της Κοινότητος, καθήκον έχουσα να μεριμνά περί της βελτιώσεως και διατηρήσεως των εκπαιδευτικών καταστημάτων, δύναται και περί εκποιήσεως ακινήτων, και περί την οικοδομήν νέων ν\' αποφασίζη. Λαβούσα υπ\' όψιν ότι η Κοινότης απαλλασσομένη ούτω της δαπάνης του Παρθεναγωγείου, τελεσφορώτερον δύναται ν\' αποβλέψη εις την ανάπτυξιν της Σχολή των αρρένων. Ψηφίζει παμψηφεί α. Διατιθεμένου του Καζουλλείου Κληροδοτήματος του αοιδίμου Παύλου Καζούλλη, καθ\' όν ώρισε τρόπον εκμεταλλεύσεως ο Διαθέτης αυτού, επαφιεμένης της εκτιμήσεως αυτής εις τους εκτελεστάς της Διαθήκης, υπέρ της συντηρήσεως αποκλειστικώς - και χωρίς να γίνηται ουδεμία αλλαχού χρήσις αυτού, του Κληροδοτήματος, του Κεντρικού Παρθεναγωγείου της ημετέρας ενταύθα Κοινότητος, η Αντιπροσωπεία αυτής της Κοινότητος, ενεργούσα δι\' αυτήν, ευγνωμόνως διατίθησιν εξ ονόματος αυτής εν λόγω Εκπαιδευτήριον να λάβη και φέρη το όνομα “Καζούλλειον Παρθεναγωγείον” εις το διηνεκές, διοικούμενον μεν υπό της Κεντρικής Εφορίας των Σχολείων ενταύθα, χορηγούν δε κατά το πνεύμα του Διαθέτου, και υπό τον έλεγχον της χορηγούσης την δαπάνην οικογενείας κατά την διαδοχήν, την διδασκαλίαν δωρεάν εις άπαντα ανεξαρτήτως των άπορα κοράσια της Ρόδου και αναγράφει τον χορηγόν. ΠΑΥΛΟΝ ΚΑΖΟΥΛΛΗΝ ΜΕΓΑΝ ΕΥΕΡΓΕΤΗΝ ΤΗΣ ΚΟΙΝΟΤΗΤΟΣ Β. Του αοιδίμου Παύλου Καζούλλη αναγραφομένου ούτως εν τοις Μεγάλοις Ευεργέταις της Κοινότητος ημών, η Αντιπροσωπεία εις ευγνωμοσύνην και μνήμην αΐδιον αυτού θεσπίζει: 1. Να εγγραφή ο τίτλος “Καζούλλειον Παρθεναγωγείον” χρυσοίς γράμμασι και τεθή επί της θύρας έξωθεν του Παρθεναγωγείου. 2. Να αναρτηθή η εικών του Ευεργέτου εν τη αιθούση αυτού. 3. Κατά την επέτειον μνήμην του ονόματος αυτού να τελήται Αρχιερατικόν μεν εν τω Μητροπολιτικώ Ναώ μνημόσυνον υπέρ αυτού, επιμνημόσυνος δε τελετή και δημοτελής γραμμάτων πανήγυρις εν τη αιθούση του ομωνύμου αυτώ Παρθεναγωγείου, εν ή να εκφωνήται συνάμα και ο προσήκων εκάστοτε πανηγυρικός λόγος. Γ. Το παρόν ψήφισμα ν\' ανακοινωθή προς την ευγενή κληρονόμον και τους αξιοτίμους εκτελεστάς της Διαθήκης του αειμνήστου Παύλου Καζούλλη, δια τα περαιτέρω, προς ούς επίσης, δεν λείπεται και η Αντιπροσωπεία να εκφράση τας προσηκούσας ευχαριστίας αυτής δια την εις την επίτευξιν τούτου συντέλεσιν αυτών. Εγένετο και απεφασίσθη κατά την συνεδρίασιν της 28ης Σεπτεμβρίου του χιλιοστού οκτακοσιοστού ογδοηκοστού εννάτου έτους εν τη αιθούση της Ι. Μητροπόλεως εν Ρόδω. Ο Μητροπολίτης Οι Αντιπρόσωποι και ανέθετο το περαιτέρω εις την διενεργήσασαν τα μέχρι τούδε Εφορίαν, θεωρήσασα μόνον καλόν να εκφράση και δι\' ιδίας αυτής επιστολής την ευγνωμοσύνης και τα ευχαριστίας αυτής προς τον επιζήλων πατριωτικών αισθημάτων εμπεφορτισμένον Κύριον Νικόλαον Καζούλλην. Και μετά τούτο ελύθη η συνεδρίασης εν ευχαίς όπως το παράδειγμα του αοιδίμου Παύλου Καζούλλη ού η μνήμη αΐδιος, εύρη και άλλους εν τοις αγαθοίς πατριώταις μιμητάς. Εν Ρόδω τη 28η Σεπτεμβρίου 1889 Ο Πρόεδρος Η Αντιπροσωπεία Τ.Σ. Τ.Σ.Κ. {--page-break--} Ύστερα από λίγο χρονικό διάστημα ο Ν. Καζούλλης ελάμβανε το σχετικό ψήφισμα της Κοινότητος Ρόδου για την αποδοχή της δωρεάς του αδελφού του Παύλου Καζούλλη. (Από τα πρακτικά των Συνελεύσεων 1876 -1898) Σημείωση: «Αναστήλωσις πλακών» «Φροντίδι του προέδρου της Σχολικής Εφορίας κ. Αθανασίου Καζούλλη εγένετο κατ\' αυτάς η αναστήλωσις των επιγραφών πλακών εις το Βενετόκλειον Γυμνάσιον και εις το Καζούλλειον Παρθεναγωγείον. Ταύτας είχον αφαιρέσει και καταστρέψει οι Ιταλοί κατά το 1937» (Ελλ. Σημαία 4/6/1947). Ο αδελφός του Παύλου Ι. Καζούλλη, Νικόλαος Ι. Καζούλλης, εδώρησε στην Ορθόδοξη Κοινότητα Ρόδου, την διώροφη οικία του στη Μητρόπολη, 500 τ.μ., για να χρησιμοποιηθεί ως Μητροπολιτικό Μέγαρο. Σ\' αυτό εστεγάζονταν τα γραφεία της Μητρόπολης, της Ελληνικής Ορθοδόξου Κοινότητος Ρόδου η οποία διαχειρίζετο τα της παιδείας της Ρόδου, τα γραφεία της Δημογεροντίας και άλλα γραφεία. Ακόμα εστεγάζετο και ο ίδιος ο Μητροπολίτης. Το μέγαρο αυτό καταστράφηκε τον Σεπτέμβριο του 1944 από αεροπορικούς βομβαρδισμούς. Εσώθηκε μόνο η είσοδός του - Πυλιώνας με την επιγραφή σε μαρμάρινη πλάκα η οποία λέγει: «Ιερά Μητρόπολις Ρόδου, Δωρεά Νικολάου Ι. Καζούλλη Αρχιερατεύοντος Κωνσταντίνου Αλεξανδρίδου Εν Ρόδο τη 27η Δεκεμβρίου 1895» Για τη δωρεά του αυτή, η κοινή συνέλευση των αντιπροσώπων της Κοινότητας και της Εφορίας των Σχολών με πρόεδρο τον Μητροπολίτη Ρόδου Κωνσταντίνο, που πραγματοποιήθηκε στις 7 Φεβρουαρίου 1895: «Εγκρίνει, ίνα το όνομα του Μεγάλου Ευεργέτου χρυσοίς γράμμασιν εντοιχισθή επί της μεγάλης Πύλης της εισόδου της Μητροπόλεως και ψηφίζει ίνα διαβιβασθή τω φιλογενεστάτω και φιλοπάτριδι δωρητή μετά ιδιαιτέρας επιστολής εις έκφρασιν της Μεγάλης ευγνωμοσύνης συμπάσης της Ροδιακής Κοινότητος επί τη μεγάλη ταύτη δωρεά» (Πρακτικά 1876 - 1898). Στη διαθήκη του ο Ν. Καζούλλης εκληροδότησε στην Ορθόδοξη Κοινότητα Ρόδου και 1.000 λίρες Αγγλίας για τις ανάγκες των σχολών. Εκτός των παραπάνω, προσέφερε και άλλες δωρεές στη Ρόδο και Αλεξάνδρεια. Απέθανε στις 11 Νοεμβρίου 1902. Η Ροδίτικη οικογένεια Καζούλλη ύστερα από τις δωρεές των αδελφών Παύλου και Νικολάου Καζούλλη, συνεχίζει με τους Ιωάννη Ν. Καζούλλη και Μιχαήλ Σταμ. Καζούλλη την ενίσχυση των Σχολών της Ρόδου. Ο Ιωάννης Ν. Καζούλλης υιός του Νικολάου, γεννήθηκε στην Αίγυπτο στις 9/21 Μαρτίου 1888 και πέθανε στις 19 Ιανουαρίου 1971 στην Αίγυπτο. Πρόσφερε πολλές δωρεές στη Ρόδο και Καστελόριζο, ήταν δε ο πρώτος ο οποίος έστειλε χρήματα για να συντηρηθούν οι δάσκαλοι και οι καθηγητές που παύθηκαν από τους Ιταλούς στη Ρόδο και Κάλυμνο. «Το 1911, γράφει στα απομνημονεύματά του που έστειλε στην ανεψιά του Ελένη Καζούλλη - Καράβα, στις 18 Μαΐου 1969, διερχόμενος από Βέλγιο εις Παρισίους δια της Γαλλικής πόλεως Reins παρευρέθην εις έκθεσιν και αεροδρομίας αεροπλάνων. Ήσαν τα πρώτα αεροπλάνα. Ύφασμα και τενεκέ - αλλά πετούσαν. Εσκέφθην ότι θα ήσαν πολύ χρήσιμα εν καιρώ πολέμου, και άμα εγύρισα εις την Αλεξάνδρεια έγραψα στον μακαρίτην Εμμ. Μπενάκη (όν εγνώριζα από την Αλεξάνδρειαν) τότε Υπουργόν Γεωργίας του μακαρίτη Ελευθερίου Βενιζέλου, εάν θα εδέχετο ποσόν 4 - 5.000 λιρών. Τότε χρειάζοντο χρήματα για να αγορασθούν αεροπλάνα δια τον Ελληνικόν Στρατόν. Η αίτησίς μου εγένετο δεκτή - και απέστειλα στον κ. Ελευθ. Βενιζέλο, δεν θυμάμαι 4 ή 5.000 λίρες δια να αγορασθούν τότε 5 αεροπλάνα. Ηγοράσθησαν τω όντι από την Ελληνική Κυβέρνησιν 4 αεροπλάνα και διάφορα ανταλλακτικά (έναντι της αξίας του πέμπτου). Και άμα το 1912 εκηρύχθη ο πρώτος Βαλκανικός πόλεμος η Ελλάς είχε (η μόνη των Βαλκανίων) 7 αεροπλάνα εκ των οποίων τα 4 είχα πληρώσει εγώ. Το 1910 αγόρασα μάλλινα από τα χρήματα του Πανελληνίου Δωδ/σιακού Συνδέσμου, τα οποία έστειλα στην Αθήνα για τον στρατόν. Απέστειλα επίσης το μεγάλο μου αυτοκίνητο (είχα 2) αμέσως δια χρήσιν του Επιτελείου Στρατού. Επίσης έστειλα 6.000 λίρες δια ρουχισμό του Στρατού και 2.000 δια τον Ερυθρόν Σταυρόν … Έφυγα δι\' Αθήνας και τότε κατετάχθην εθελοντής και ο chauffeur μου (Βέλγος) δια να με ακολουθήσει κατετάχθη επίσης και συνεργάζετο μέχρι τέλη 1913 (τέλος του Βαλκανικού πολέμου) μαζί μου. Ως είχον δίπλωμα μηχανικού μετά 6 μήνες θητείας ονομάσθην έφεδρος ανθυπολοχαγός μηχανικού και απεστρατεύθην ως τοιούτος Έφεδρος Ανθυπολοχαγός Μηχανικού… εφυλακίσθ8ην ως Βενιζελικός 60 ημέρας φυλακή και μετά ανεχώρησα εις Ελβετίαν το 1916 προς θεραπείαν… Το 1928 ή 29 με Δωδεκανησιακή Επιτροπή πήγα στην Κωνσταντινούπολη, προς συνάντησιν του Πατριάρχη Βασιλείου, δια να μη γίνει το αυτοκέφαλον της Δωδεκανησιακής Εκκλησίας… Το μόνο που μπορώ να σου πω είναι ότι η Ελληνική Κυβέρνησις μου απένειμεν: 1) Τον Αργυρούν Σταυρόν Σωτήρος (δια τα αεροπλάνα) 2) Τον Χρυσούν Σταυρόν του Γεωργίου δια την εργασίαν περί Δωδεκανήσων 1918 - 25. 3) Τον Ανώτερον Ταξιάρχην του Φοίνικος μετά ξιφών δι\' όλην την Δωδεκανησιακήν εργασίαν άμα τη απελευθερώσει. Έχω τα εμβλήματα πολέμου 1912 - Τουρκικού 1913 Βουλγαρικού. Μετάλλιον εξαιρέτων πράξεων 1914-18 Βασιλικού Ναυτικού 1940 Πλάκα Τάγματος Εμβολής 1940-45…». Κατά τον Β! Παγκόσμιο Πόλεμο σε ηλικία πενήντα ετών κατετάγη εθελοντής και υπηρέτησε σε μάχιμη μονάδα του Ναυτικού. Στις 15 Μαΐου 1945 συνόδευσε τον Αρχιεπίσκοπο - Αντιβασιλέα Δαμασκηνό όταν ήλθε στη Ρόδο με το “Αβέρωφ” και τον προσεφώνησε στον Μητροπολιτικό Ναό. Ίδρυσε τη Δωδεκανησιακή Φάλαγγα Αιγυπτιωτών Ελλήνων Δωδ/νησίων κατά τον Ελληνο-ιταλικό πόλεμο και του Συντάγματος Δωδεκανησίων. Ο Μιχαήλ Σταμ. Καζούλλης, ανηψιός του Παύλου και Νικολάου Καζούλλη. «Στα 1930 έγιναν τα εγκαίνια του Α! ορόφου του Καζουλλείου Παρθεναγωγείου που χτίστηκε με δαπάνη του Μιχ. Καζούλλη, και χρησιμοποιήθηκε για στέγαση του Ανώτερου Παρθεναγωγείου. Στην τελετή έλαβαν μέ5ρος ο κλήρος, οι Κοινοτικές αρχές, τα σχολεία με το προσωπικό κι εκφωνήθηκαν λόγοι ανάλογοι» (Χ. Ι. Παπαχριστοδούλου: Ιστορία της Ρόδου, σελ. 565). Σημαντική είναι και η δωρεά του των 4.500 λιρών Αιγύπτου για εθνικούς σκοπούς στην Ελληνική Ορθόδοξη Κοινότητα Ρόδου εις μνήμη του υιού του Στεφάνου Καζούλλη Ρόδιου - Αιγυπτιώτη εθελοντή καταδρομέα ανθυπολοχαγού, ο οποίος εφονεύθη τις 22-4-1944 σε επιδρομή κατά της Γερμανικής φρουράς στη νήσο Θάσο. Το ποσό αυτό των 4.500 λιρών Αιγύπτου το παρέλαβε το 1956 ο τότε Μητροπολίτης Ρόιδου Σπυρίδων, ο οποίος ταξίδευσε στην Αλεξάνδρεια - Αιγύπτου και χρησιμοποιήθηκε κατά το ήμιση της δαπάνης ανέγερσης της διώροφης πτέρυγας στη νότια πλευρά του παλαιού Βενετοκλείου. Το άλλο μισό της δαπάνης καλύφθηκε από το Δημόσιο. Το 1958 όταν τελείωσε το έργο προστεθήκανε ακόμα οκτώ αίθουσες διδασκαλίας στο Καζούλλειο Γυμνάσιο. Μετά το 1958 η Αιγυπτιακή Κυβέρνηση εθνικοποίησε τις επιχειρήσεις και όλα τα περιουσιακά στοιχεία του Μιχαήλ Καζούλλη και των παιδιών του χωρίς καμιά αποζημίωση, και από τότε σταμάτησε το φιλανθρωπικό του έργο. Απέθανε στην Αθήνα 5το 1968. Από όσα εκθέσαμε προκύπτει πως η βούληση των ευεργετών, Καζούλλη - Βενετοκλέων ήταν να ιδρύσουν πνευματικά ιδρύματα ως θεσμούς Παιδείας, «Ιδέες ακατάλυτες και άφθαρτες εις το διηνεκές». Εξάλλου για τα ιδρύματα αυτά η πολιτεία έχει φροντίσει να διατηρήσουν την ιστορική ταυτότητά τους. Ποτέ όμως οι Ευεργέτες δεν είχαν φαντασθεί ότι οι ευεργετούμενοι, όταν πριν από 100 χρόνια και πλέον κατέθεταν τους κόπους τους στην Τράπεζα της Παιδείας της Ρόδου, πως θα τους αντάμειβαν με τόση αχαριστία, χωρίς ούτε ένα μνημόσυνο! {--page-break--} Το μνημόσυνον των ευεργετών Καζούλλη, καθιερώθηκε, όπως αναφέραμε πιο πάνω με το ψήφισμα της Ελληνικής Ορθόδοξης Κοινότητας Ρόδου της 28ης Σεπτεμβρίου 1889, στο οποίον μνημονεύονταν το πρώτον ο Παύλος Καζούλλης, στις 29 Ιουνίου, εορτή Πέτρου και Παύλου. Κατόπιν το 1903 προστέθηκε και το όνομα του Νικολάου Καζούλλη. Στη συνέχεια μετά το 1971 μνημονεύεται και ο Ιωάννης Καζούλλης, το 1968 μαζί με τους παραπάνω μνημονεύεται και ο ανηψιός του Παύλου και Νικολάου, Μιχαήλ. Σταμ. Καζούλλης. Η Ορθόδοξη Κοινότητα Ρόδου, εκτιμώντας τη θυσία του ήρωα ανθυπολοχαγού Στέφανου, υιού του Μιχαήλ Καζούλλη, στο μνημόσυνο των Καζούλλη καθιέρωσε να μνημονεύεται και ο Στέφανος, από το 1944. Το μνημόσυνο των ευεργετών της οικογένειας Καζούλλη, ετελείτο κάθε χρόνο στις 29 Ιουνίου από το 1889 μέχρι το 1937 που καταργήθηκε επί Ιταλοκρατίας. «Μετά πολλής σεμνότητος διεξήχθη η ενιαύσιος ειθισμένη σχολική τελετή τη 29η παρελθόντος μηνός. Την θείαν λειτουργίαν, ασθενούσης της Α.Σ. ετέλεσεν εν τω Μητροπολιτικώ ναώ των Εισοδίων ο Πανοσιολ. Αρχιμανδρίτης κ. Φιλάρετος καθηγητής των θρησκευτικών εν τω Βενετοκλείω Γυμνασίω της δε τελετής, εν τη αιθούση του Βενετοκλείου Γυμνασίου, γενομένης, προέστη ο Πανοσ. Πρωτοσύγκελος κ. Δωρόθεος. Την τελετήν ετίμησαν οι μεγάτιμοι Ευεργέται της Κοινότητος Ρόδου κ.κ. Μίνως Βενετοκλής μετά της εριτίμου κυρίας του, ο κ. Δημήτριος Βενετοκλής και πλείστα εκλεκτά μέλη της Ροδιακής κοινωνίας. Μετά την ειθισμένην ιεροτελεστίαν και το μνημόσυνον των αοιδίμων μεγάλων ευεργετών της Ρόδου, Παύλου και Νικολάου Καζούλλη, εψάλη πάνυ επιτυχώς δοξολογία υπό χορών εκ μαθητών της Αστικής και του Γυμνασίου υπό την διεύθυνσιν του μουσικοδιδασκάλου κ. Μιχ. Πουμπουράκι…» (Ορθόδοξος Διδαχή 12 Ιουλίου 1915 - Η τελετή των Κοινοτικών Σχολών - και Ιουλίου 1916, 1917). Εις δε την Εφημ. “Ροδιακή”, 5 Ιουλίου 1958 διαβάζουμε: «Μ. Ευεργετών μνημόσυνα» (τίτλος) «Φόρον ευγνωμοσύνης και κατά το ενεστώς έτος αποτίουσα η ημετ. Κοινότητς τη εκλιπούση υπάρξει του αοιδίμου Παύλου Καζούλλη ετέλεσεν επιβλητικόν μνημόσυνον υπέρ αναπαύσεως της ψυχής του. Ευτυχείς οι θνητοί ούτοι τους και ζώντας συνοδεύουν αι ευλογίαι της κοινωνίας και όταν κλείσουν τους οφθαλμούς των ρόδα ευγνωμοσύνης να καλύπτουν τους τάφους των. Λαμπρότερος δι\' ανδριάντος ίσταται ο φερώμενος και υψηρεφής των Μουσών ναός, το Καζούλλειον Παρθεναγωγείον, εν ώ της φιλτάτης πατρίδος μας τρυφεραί κορασίδες διανοητικώς ποδηγετούνται και αναπτύσσονται δια του γάλακτος και της Ιειδώρου (;) πνοής της των πατέρων μας παιδείας προς παν ευγενές και ιδεώδες, ούτως ώστε να έχωσι συνείδησιν πλήρη των βαρέων καθηκόντων της Ελληνίδος μητρός» (Εφημ. “Ροδιακή”, 5-7-1918). Με τα παραπάνω, χρονικά της Ορθοδόξου Διδαχής (περιοδικό της Ι. Μητρ. Ρόδου) και δημοσιεύματα της Εφημ. “Ροδιακή” διαπιστώνεται πως ανελλιπώς και κάθε χρόνο και με κάθε σχολαστικότητα εκτελούνταν οι αποφάσεις και το ψήφισμα της Ελληνικής Ορθόδοξης Κοινότητας Ρόδου του 1889, όπως ψηφίστηκαν στις 28 Σεπτεμβρίου 1889 για το μνημόσυνο Καζούλλη, μέχρι, όπως αναφέραμε το έτος 1937 που απαγορεύτηκε από το Ιταλικό καθεστώς, το οποίο κατέστρεψε και τις πλάκες επιγραφής του Παρθεναγωγείου τους. Με την απελευθέρωση της Δωδ/σου και από το έτος 1948 το μνημόσυνο Καζούλλη και μέχρι το έτος 1998 ετελείτο κανονικά στις 29 Ιουνίου κατά την εορτή Πέτρου και Παύλου. Μάλιστα επί Μητροπολίτου Ρόδου Σπυρίδωνος Συνοδινού (1951 - 1998) ετελείτο με κάθε επισημότητα χοροσταντούντος του ίδιου στον Ι. Μητροπολιτικό Ναό Εισοδίων της Θεοτόκου, με τη συμμετοχή μαθητριών. Στα μνημόσυνα των ετών 1969 και 1970, τον επιμνημόσυνο λόγο εκφώνησε ο γράφων όταν υπηρετούσε ως Καθηγητής στο Γυμνάσιο Θηλέων - Καζούλλειον παλαιού τύπου. Μετά το έτος 1998 και λόγω των Πανελληνίων εξετάσεων και της λήξης των μαθημάτων του Γυμνασίου στα μέσα Ιουνίου, το μνημόσυνο έπαυσε να τελείται. Με την παρεξήγηση που έγινε της μη τέλεσης του εφετινού (2009) μνημοσύνου των Μεγάλων Ευεργετών Βενετοκλέων καλόν θα είναι, η Ελληνική Ορθόδοξος Κοινότητα Ρόδου να δει το όλο θέμα με υπευθυνότητα, να σεβαστεί τα ψηφίσματά της των ετών 1889 και 1920 και να αποδίδει ευγνωμοσύνη στους ανθρώπους που μας ευεργέτησαν ανιδιοτελώς, προβάλλοντας το παράδειγμά τους στους νεότερους, κάθε χρόνο. Πως θα το γνωρίζουν, όταν δεν διδάσκονται οι μεγάλες αξίες και αρχές που διαμόρφωσαν τον σημερινό πολιτισμό μας; Πώς να τα γνωρίζουν όταν η πνευματική ηγεσία δεν τους διδάσκει τα φανερώματα της θυσίας και της ευσέβειας των ευεργετών; μέσα σε πνευματική φτώχεια! Οι ευεργέτες ήσαν άνθρωποι που εμεγαλούργησαν οικονομικά κατά τον 19ο και 20ό αιώνα στο εξωτερικό, σε άλλες χώρες, αλλά η σκέψη τους και η ψυχή τους ήταν πάντα στην πατρίδα τους που ποτέ δε την ξέχασαν, και διέθεσαν τις περιουσίες τους για την ανάπτυξη του τόπου καταγωγής τους με κίνητρο τη φιλοπατρία, χωρίς καμιά ιδιοτέλεια και υστεροβουλία. Το παράδειγμά τους πρέπει να προβάλλεται μέσα από τις προσφορές τους στο κοινωνικό σύνολο. Με τα μνημόσυνά τους αποδίδουμε την οφειλόμενη τιμή και ευγνωμοσύνη στους ευεργέτες μας. Με τα καθιερωμένα μνημόσυνα τιμούμε όλους εκείνους που μετατρέψανε το φιλότιμο και τη φιλοπατρία σε δημιουργική δράση. «Αποτελεί, άλλωστε, κοινή πεποίθηση ότι δεν αρκεί μόνον να επικαλούμαστε τον πλούτον που μας κληροδότησαν εμπνευσμένοι δημιουργοί και μεγάλοι ευεργέτες», αλλά πρέπει και να τιμούμε την προσφορά τους και το έργο που γίνεται από κάθε ίδρυμά τους που σκοπό έχει να υπηρετεί το συλλογικό συμφέρον και αυτό το εθνικό. Για τόνομα του Θεού, τόσο δύσκολο είναι να γίνεται ένα μνημόσυνο το χρόνο για τους ευεργέτες της οικογένειας Καζούλλη και ένα για τους ευεργέτες Βενετοκλείς της πόλης μας, και να γίνεται τόσος θόρυβος με αντιπαραθέσεις! Προσωπικά, σαν τρόφιμος των ιδρυμάτων των ευεργετών, των παιδιών μου και τώρα των εγγονών μου και εργάτης της προσφοράς τους στους Ρόδιους, εντρέπουμε που σαν κοινωνία ασχολούμαστε με ένα μνημόσυνο! Δεν νομίζω, πως η κοινωνία μας έχει γίνει τόσο αποπνευμάτιστη και ανιστόρητη! Η αναδάφηση στο ιστορικό παρελθόν και στον ρόλο που διαδραμάτισαν κάποια πρόσωπα αντιμετωπίζεται ως αναχρονισμός και συντηρητισμός. Αλλά δεν μπορεί το κοίταγμα στο παρελθόν, ιδιαίτερα όταν αυτό είναι γεμάτο από ανιδιοτελείς ευεργεσίες κοινής ωφέλειας και ορόσημα να είναι ούτε αναχρονισμός ούτε συντηρητισμός. Με τις σκέψεις αυτές, πιστεύω, πως δεν θα ξεχάσουμε τους Καζούλληδες και τους Βενετοκλήδες…. ως λησμονημένες μορφές!! * Του Γεώργιου Χρ. Μπάρδου Επίτιμου Γυμνασιάρχη του Βενετοκλείου