Κοντά στην παράδοση: Οι Καρπάθιοι της Αμερικής τέλεσαν Παγκαρπαθιακό Μνημόσυνο

Rodiaki NewsRoom

Του Μανώλη Κασσώτη

Την Κυριακή 26 Φεβρουαρίου, περισσότεροι από 500 Καρπάθιοι και άλλοι ομογενείς συγκεντρώθηκαν στην εκκλησία του Αγίου Γεωργίου στο Clifton, New Jersey για να παρακολουθήσουν την θεία λειτουργία και το ετήσιο «Παγκαρπαθιακό Μνημόσυνο», που τα τελευταία 30 χρόνια οργανώνει το Παγκαρπαθιακό Ίδρυμα.

Το μνημόσυνο τέλεσε ο ιερατικός προϊστάμενος Άγγελος Αρτέμας μαζί με τον ιερέα Παναγιώτη Σουριζίδης και τον Καρπάθιο αρχιμανδρίτη Ιωάννη Ανδρεάδη, που παρά τα 95 του χρόνια συμμετέχει σε όλες τις Καρπαθιακές ιεροτελεστίες. Οι περισσότεροι ήλθαν από το New Jersey και την Νέα Υόρκη, αλλά και από άλλες μακρινές πόλεις και πολιτείες της Αμερικής, ακόμη και από την Ελλάδα.

Στην μνήμη των αποδήμων Καρπαθίων

Μετά την Θεία λειτουργία και το μνημόσυνο ακολούθησε δεξίωση στο χολ της εκκλησίας, όπου προσφέρθηκε γεύμα, με παραδοσιακά Καρπαθιακά φαγητά (κουλούρια, λαχανόπιτες, γλυκά), φρούτα, καφές, αναψυκτικά όλα από δωρεές Καρπαθιακών επιχειρήσεων και ιδιωτών στην μνήμη αποθανόντων συγγενών τους. Το πολιτισμικό πρόγραμμα που ακολούθησε παρουσίασε ο Νίκος Σκούλος.

Στον χαιρετισμό του ο πρόεδρος του Ιδρύματος οδοντίατρος Βάσος Ν. Χαλκιάς, αναφέρθηκε στο ιστορικό του Παν-Καρπαθιακού μνημόσυνου, που καθιερώθηκε το 1988 από το Παγκαρπαθιακό Ίδρυμα για να τιμήσει την μνήμη των αποθανόντων μελών και ευεργετών του Ιδρύματος και όλων των συμπατριωτών μας, στων οποίων την μνήμη έγιναν δωρεές προς το Ίδρυμα. Από μερικές δεκάδες το 1988 ο κατάλογος των μνημονευομένων έφτασε τους 700, από τους οποίους οι περισσότεροι είναι Καρπάθιοι της Αμερικής, αλλά συμπεριλαμβάνονται και άλλοι Καρπάθιοι από την Ελλάδα, ομογενείς και αλλοεθνείς Αμερικανοί και από άλλες χώρες του κόσμου, που έχουν σχέση με την Καρπαθιακή παροικία της Αμερικής.

Από την προετοιμασία του χολ

Το μνημόσυνο γίνεται την Κυριακή που συμπίπτει με το Ψυχοσάββατο, σε μια από τις εκκλησίες του New Jersey, όπου συχνάζουν πολλοί Καρπάθιοι. Στην συνέχεια ο κ. πρόεδρος ευχαρίστησε τις δεκάδες των συμπατριωτών μας που εργάστηκαν για την επιτυχία του μνημόσυνου και αυτών που συνεχίζουν να ενισχύουν οικονομικά το Ίδρυμα εις μνήμη αποθανόντων. Τελειώνοντας κάλεσε την νεολαία να πλαισιώσει το Ίδρυμα για να μπορέσει να συνεχίσει το έργο που μας κληρονόμησαν οι μνημονευόμενοι.

Ο πάτερ Ιωάννης εν μέσω των ιερέων Παναγιώτη (αριστερά) και Αγγέλου

Το φετινό μνημόσυνο ήταν αφιερωμένο στην μνήμη των πρωτοπόρων Καρπαθίων που δούλεψαν στα χαλυβουργεία κάτω από πολύ δύσκολες συνθήκες. Η παρουσίαση του προγράμματος περιελάμβανε την προβολή των φωτογραφιών των μνημονευομένων με σύντομα βιογραφικά σημειώματα. Ενδιάμεσα οι κυρίες Πόπη Πηλείδη και Σοφία Λογοθέτη αναφέρθησαν στο ιστορικό των Καρπαθίων στα χαλυβουργεία και απήγγειλαν τα παραδοσιακά Καρπάθικα μοιρολόγια: "Η κόρη που θέλει να βγη στο Πάνω κόσμο" και "Ο βοσκός παλεύει με τον Χάροντα". Επίσης το νέο φωνητικό ταλέντο Ιουλία Βέργη τραγούδησε "Amazing Grace".

Το ιστορικό των Καρπαθίων στα χαλυβουργεία
Πόπη Πηλείδη
Το 1909 οι εργάτες του χαλυβουργείου του New Castle PA κατέβηκαν σε απεργία για αρκετούς μήνες. Οι ιδιοκτήτες του εργοστασίου για να σπάσουν την απεργία πήγαν στο Canonsburg, όπου υπήρχε χαλυβουργείο, για να βρουν εκεί εργάτες. Την ίδια εποχή κάηκε ένα ανθρακωρυχείο στο Canonsburg και πολλοί Καρπάθιοι έμειναν χωρίς δουλειά. Ένας τολμηρός Καρπάθιος, που γνώριζε καλά τη δουλειά στα χαλυβουργεία, πήγε στους εργοδότες και παρουσίασε τους συμπατριώτες του ως αρχιμάστορες του. Μερικές δεκάδες Καρπάθιοι πήγαν στο New Castle και έπιασαν δουλειά στο τμήμα του χαλυβουργείου που έφτιαχνε λαμαρίνες, κι έτσι, δεν ξαναγύρισαν στις μίνες. Αργότερα άλλοι Καρπάθιοι έπιασαν δουλειά σε χαλυβουργεία στο Pittsburgh, Chicago, Yorkville PA, New Kensington PA, Campbell OH και South Bend IN.

(από δεξιά), ο Πάτερ Ιωάννης με τους Βάσο Χαλκιά (πρόεδρο), Ανδρέα Διάκο (αντιπρόεδρο), Μανώλη Κασσώτη (ιδρυτικό μέλος του Ιδρύματος)

Η δουλειά στα χαλυβουργεία ήταν ασφαλέστερη και πιο επικερδής απ’ ότι στα ανθρακωρυχεία, αλλά είχε κι αυτή δυσκολίες και κινδύνους, από τα ατυχήματα που συνέβαιναν –κατά καιρούς. Όπως δε περιγράφει ο Νίκος Κωνσταντινίδης, στα χαλυβουργεία η δουλειά ήταν εξίσου σκληρή, ιδιαίτερα γι αυτούς που δούλευαν στα χυτήρια και στους φούρνους:
«Άλλοι στα εργοστάσια,
με το ψηλό φουγάρο,
εψήσαν το κορμάκι τους,
ωσάν τον μπακαλιάρο».

Οι κυρίες Πηδείδη (αριστερά) και Λογοθέτη

Με τα ίδια μελανά χρώματα περιγράφει τη ζωή στα χαλυβουργεία και ο Νίκος Σαΐτης: «Δέκα άτομα ζούσαμε σ' ένα μικρό δωμάτιο και πληρώναμε 12 δολάρια το μήνα στην εταιρεία, σχεδόν τα μισά απ’ όσα βγάζαμε. Για ζεστασιά τις κρύες χειμωνιάτικες νύχτες είχαμε μια καρβουνόστοφα στη μέση του δωματίου, όπου ζεσταίναμε νερό για πλύσιμο και για μαγείρεμα.

Για φωτισμό είχαμε λάμπες πετρελαίου, γιατί τον ηλεκτρισμό τον ακριβοπληρώναμε στην εταιρεία. Κοιμούμαστε πάνω σε ξύλινα κρεβάτια, μ’ ένα πάπλωμα, το μισό για στρώμα και το μισό για σκέπασμα και για μαξιλάρι το παντελόνι και το σακάκι μας. Οι μισοί κοιμόντουσαν την νύχτα και οι άλλοι μισοί την ημέρα, αυτοί που δούλευαν την νύχτα, πάνω στα ίδια κρεβάτια. Πέντε μέρες την εβδομάδα τρώγαμε φασόλια και πατάτες, μια μέρα αυγά και μια μέρα κρέας βοδινό».

Το αναδυόμενο ταλέντο Ιουλία Βέργη

Σοφία Λογοθέτη

Με τον ίδιο τρόπο ένας άλλος Καρπάθιος περιγράφει την δουλειά σ’ ένα χαλυβουργείο του Yorkville που έφτιαχνε τενεκέδες: «Κυριακή μεσάνυχτα, αρχή της εβδομαδιαίας εργασίας, τρέχουμε να πάρει ο καθένας τη θέση του στο εργοστάσιο. Αν για πρώτη φορά πιάνεις δουλειά σε εργοστάσιο, νομίζεις ότι μπαίνεις στην κόλαση! Φρικώδης ζέστη και καπνός αδιαπέραστος που δεν βλέπεις τον γείτονα σου».

«Την πρώτη θέση της φρίκης κατέχουν οι φούρνοι, όπου βρίσκεται ο πυκνότερος καπνός και η περισσότερη σκόνη. Τα πυρακτωμένα μέταλλα μεταβιβάζονται από χέρι σε χέρι με τσιμπίδες και περνάνε από δυο φούρνους. Ανοίγονται, διπλώνονται και ξαναψήνονται για να βγουν στο τέλος λαμαρίνες. Το σιδερένιο πάτωμα στο οποίο ρίχτονται οι αναμμένες λαμαρίνες και πάνω στο οποίο στέκονται οι εργάτες ανάβει και κείνο. Καίουν τα πόδια σου, το πρόσωπο σου κοκκινίζει, καίγονται τα χέρια σου και ολόκληρος βρίσκεσαι μέσα στην φωτιά όπου τσιγαρίζεσαι σαν μπριζόλα!..

Ο ιδρώτας σου τρέχει ποτάμι κι αν μαζευόταν σε μια δεξαμενή, θα μπορούσες να κολυμβήσεις μέσα σ’ αυτήν. Αν κάποιος μπορεί να υποφέρει αυτά τα βάσανα τον χειμώνα, η δουλειά το καλοκαίρι γίνεται σκέτο μαρτύριο. Κάθε μέρα, πολλοί λιποθυμούν και μεταφέρονται στο νοσοκομείο των πρώτων βοηθειών».

«Σ’ άλλο τμήμα του εργοστασίου, οι εργάτες στέκονται για 13 ώρες στο ένα πόδι προσπαθώντας να ανοίξουν τους κατεργασμένους τενεκέδες που βγαίνουν από τους φούρνους. Απ’ εκεί περνούν στους κρύους ‘φούρνους’ όπου τον χειμώνα υποφέρεις από το κρύο. Πιο πέρα στο γανωτήρι δουλεύεις μέσα σ’ ένα σύννεφο από καπνούς λαδιών, μόλυβδου και πιτύρων όπου σε πιάνει αδιάκοπος βήχας. Πολλοί εργάτες βάζουν σφουγγάρια στη μύτη τους για να μη αναπνέουν τον καπνό και πολλοί απ’ αυτούς προσβάλλονται από φυματίωση».

Παρ’ όλα αυτά ο Νίκος Κουρός θεωρούσε πως άνοιξε η τύχη του όταν βρήκε δουλειά σε χαλυβουργείο: «Βρισκόμουν στην Αμερική χωρίς προστάτη, χωρίς να ξέρω την γλώσσα, χωρίς χρήματα και, το χειρότερο απ’ όλα, χωρίς δουλειά. Έψαχνα για δουλειά στα διάφορα εργοστάσια στο New Kensington, αλλά χωρίς αποτέλεσμα. Πάνω στην απελπισία μου, κάποιος Έλληνας με συμβούλευσε να πάω να ζητήσω δουλειά από την Aluminum Co of America, αλλά να πάω πρωί, για να είμαι πρώτος στη σειρά».

«Πράγματι την άλλη μέρα βρισκόμουν μπροστά στο γραφείο από τα χαράματα. Η δουλειά που μου πρόσφεραν ήταν από τις έξη το πρωί μέχρι τις έξη το βράδυ, έξη μέρες την εβδομάδα. Η αμοιβή ήταν 15 σέντσια την ώρα και η πληρωμή κάθε δυο βδομάδες. Χωρίς να το ξανασκεφθώ δέχθηκα τη δουλειά. Από τη χαρά μου δεν κοιμήθηκα όλη τη νύκτα. Επιτέλους είχα δουλειά! Αλλά δεν είχα και τίποτε άλλο».