Οι φίλοι, που βομβάρδιζαν αλύπητα τη Μεσαιωνική Πόλη!

Pοδούλα Λουλουδάκη

Οι συνεχείς βομβαρδισμοί των Συμμάχων, στο όνομα της απελευθέρωσης της Ρόδου άφησαν τεράστιες ζημιές και θύματα

Μεγάλα εγκλήματα εν καιρώ πολέμου έκαναν στη Ρόδο κι οι Άγγλοι Σύμμαχοι! Αυτοί κι αν έκαναν! Στο Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, μερόνυχτα χτυπούσαν αλύπητα την πόλη και κυρίως τη Μεσαιωνική Πόλη, σε μια προσπάθεια κατάληψης του νησιού.
Πήρε κι ονομασία αυτό που έκαναν! Ονομάστηκε «Μάχη της Δωδεκανήσου», αφού οι συμμαχικές δυνάμεις προσπάθησαν να καταλάβουν τα ιταλοκρατούμενα Δωδεκάνησα στο Αιγαίο μετά την παράδοση της Ιταλίας, το Σεπτέμβριο του 1943 και να τα χρησιμοποιήσουν ως βάσεις για επιθέσεις εναντίον των γερμανοκρατούμενων Βαλκανίων. Η συμμαχική απόπειρα απέτυχε στα Δωδεκάνησα, αλλά άφησε πίσω της τεράστιες ζημιές και νεκρούς.
Ο κ. Στάμος Παπασταματίου, ανατρέχοντας σε ξένα κρατικά αρχεία και εφημερίδες δίνει σήμερα σπάνιες φωτογραφίες της βομβαρδισμένης Ρόδου, αλλά και τις ημερομηνίες που επλήγη από φίλια πυρά!

Γιατί οι Σύμμαχοι βομβάρδιζαν το νησί, τι ήθελαν να πετύχουν;
Οι περισσότεροι πιστεύουν ότι τη Ρόδο και γενικά τα Δωδεκάνησα, τα βομβάρδιζαν οι Γερμανοί. Δεν είναι έτσι. Σχεδόν στο σύνολό τους οι βομβαρδισμοί έγιναν από τους Συμμάχους. Βομβάρδιζαν Άγγλοι, Αυστραλοί, Αμερικάνοι. Στη συντριπτική πλειοψηφία όμως βομβάρδιζαν οι Άγγλοι. Προσπαθούσαν μ΄ αυτό τον τρόπο να σπάσουν το ηθικό των Γερμανοϊταλικών δυνάμεων, αλλά και του άμαχου πληθυσμού, αφού θεωρητικά η Ρόδος ήταν γερμανοκρατούμενη και πριν ήταν ιταλοκρατούμενη. Επιπλέον επιδίωκαν να πλήξουν τις στρατιωτικές εγκαταστάσεις: αεροδρόμια, λιμάνι ενώ ένας κύριος στόχος τους τον οποίο δεν κατάφεραν να επιτύχουν, ήταν να καταστρέψουν το κτήριο των Αλευρόμυλων στου Κόβα, που τότε ήταν του Ιταλού Αλλιότι. Κι αυτό το ήθελαν για να σταματήσει η τροφοδοσία, να πέσει πείνα.

Ροδιτόπουλα παίζουν στα χαλάσματα του βομβαρδισμένου σπιτιού

Επομένως, στόχος τους ήταν κι ο άμαχος πληθυσμός!
Βεβαίως. Οι καταστροφές που έγιναν δεν ήταν μόνο στις στρατιωτικές εγκαταστάσεις. Μεγάλες ζημιές υπέστησαν εκκλησίες, κατοικίες και κυρίως η Μεσαιωνική Πόλη. Υπάρχει ένα απόσπασμα στο βιβλίο του Μητροπολίτη τότε της Ρόδου Απόστολου, ο οποίος αναφέρει μεταξύ πολλών βομβαρδισμών που περιγράφει, κι έναν ακόμη ιδιαιτέρως καταστροφικό: «Περί την 2αν μετά μεσονύκτιον, ήρχισε καταιγιστικόν πυρ από αέρος και θαλάσσης, φωτοβολίδες δε συνεχείς, ριπτόμεναι υπό των αεροπλάνων, μετέβαλλον την νύκταν εις ημέραν και είπον κατόπιν εις το ραδιόφωνον οι εκ των πλοίων παρακολουθήσαντες δημοσιογράφοι, διέκρινον εις τους δρόμους και αυτούς τους ανθρώπους. Τούτο αποδεικνύει ότι οι βάλλοντες εγνώριζον που βάλλουσι και ότι ο σκοπός των ήτο πράγματι βομβαρδισμός των ελληνικών συνοικιών».

Πότε βομβαρδίστηκε η Ρόδος για πρώτη φορά;
Από τα στοιχεία που έχω στα χέρια μου, η Ρόδος εμφανίζεται να βομβαρδίζεται για πρώτη φορά τη Δευτέρα 15 Ιουλίου του 1940. Αυτό προκύπτει από το πρακτορείο Ασοσιέιτεντ Πρες, που δημοσιεύει η εφημερίδα Daily Mirror. Aναφέρει ότι χτυπήθηκαν Ιταλικές βάσεις και άλλες στρατιωτικές. Ακολουθεί βομβαρδισμός της Ρόδου στις 14 Απριλίου 1941 Μεγάλη Εβδομάδα. Ο τρίτος βομβαρδισμός που εμφανίζουν τα ίδια στοιχεία έγινε στις 27 Σεπτεμβρίου 1941. Βομβαρδίστηκε η εκκλησία του Νιοχωρίου με εμπρηστική βόμβα και ξέσπασε φωτιά.

Ο μεγαλύτερος βομβαρδισμός, με τις περισσότερες ζημιές, ποιος ήταν;
Έγινε την Κυριακή 15 Μαρτίου 1942 και είναι αυτός που περιγράφει στο βιβλίο του ο Μητροπολίτης Απόστολος. Πραγματοποιήθηκε από πλοία, κι από σμήνη αεροπλάνων ταυτόχρονα. Ξεκίνησε στη 1:30 μετά τα μεσάνυχτα και συνεχιζόταν μέχρι τις 4 τα ξημερώματα. Επλήγησαν οι συνοικίες της Μητρόπολης, της Αγίας Αναστασίας, του Αγίου Γεωργίου, ο Άγιος Νικόλαος ενώ μεγάλες ζημιές υπέστησαν και τα γραφεία της Ιεράς Μητρόπολης Ρόδου που τότε ήταν πίσω από τη λέσχη του Διαγόρα. Έτσι χάθηκαν και όλα τα αρχεία της. Ταυτόχρονα τα βομβαρδιστικά αεροπλάνα έπληξαν το αεροδρόμιο της Καλάθου και το αεροδρόμιο των Μαριτσών. Για το βομβαρδισμό αυτό υπάρχουν πολλά στοιχεία που κατέγραψαν ξένοι και Έλληνες ιστορικοί.

Βομβαρδισμένο κτήριο σε γειτονιά της Ρόδου

Νεκροί υπήρξαν μέσα σ’ αυτό το κακό;
Εκείνη η νύχτα είχε πάρα πολλούς νεκρούς. Οι περισσότεροι Έλληνες, λίγοι Ιταλοί και Εβραίοι. Τα οκτώ πλοία που βομβάρδιζαν έριξαν 40.000 λίμπρες βόμβες. Είναι χαρακτηριστικό ότι τα καράβια που βομβάρδιζαν είχαν μέσα και δημοσιογράφους αφού ήθελαν να δοθεί μεγάλη δημοσιότητα στο γεγονός. Και βέβαια εκείνο το βράδυ χτυπούσαν αλύπητα τη Μεσαιωνική Πόλη. Εξαφάνισαν στην κυριολεξία την εκκλησία του Αρχαγγέλου Μιχαήλ που ήταν γνωστή ως Νεμιρλί Τζαμί στην Πλατεία Αθηνάς, μεγάλες ζημιές υπέστη η Συναγωγή και η Άνω Οβριακή, ενώ υπέστησαν μεγάλες ζημιές κτήρια της οδού Ιπποτών. Στον Άγιο Αυγουστίνο έπεσε βόμβα και άνοιξε τεράστια τρύπα στην οροφή. Το Μουσείο στην Μεσαιωνική Πόλη βομβαρδίστηκε. Κάτω απ΄ αυτό υπήρχε καταφύγιο.

Σε ποιες άλλες ημερομηνίες βομβαρδίστηκε η Ρόδος;
Στις 2 Μαΐου 1942 με τα βομβαρδιστικά της βασιλικής Αεροπορίας της Βρετανίας, στις 13 Αυγούστου 1942 έξι εγγλέζικα αντιτορπιλικά πλοία βομβάρδισαν την πόλη, ενώ αεροπλάνα χτύπησαν το αεροδρόμιο των Μαριτσών και της Καλάθου. Επίσης στις 12 Σεπτεμβρίου 1943, στις 22 Σεπτεμβρίου 1943, στις 8 Οκτωβρίου 1943, στις 11 Οκτωβρίου 1943 και 17 Οκτωβρίου 1943 όπου βομβάρδιζε το ελληνικό πλοίο «Μιαούλης», με Έλληνες πλήρωμα και αγγλική διοίκηση και το αγγλικό πλοίο «Αουρόρα». Τα δύο αυτά βομβάρδισαν τη Ρόδο και στις 11 Νοεμβρίου 1943. Μία ακόμα πολύ δύσκολη μέρα για τη Ρόδο ήταν η 8η Απριλίου 1944 που βομβαρδίστηκε και το πρωί και το απόγευμα από αεροπλάνα και πλοία. Μεγάλες ζημιές υπέστη η Μεσαιωνική Πόλη ενώ η μέρα εκείνη είχε και 30 νεκρούς. Στις 4 Δεκεμβρίου 1944 η πόλη βομβαρδίστηκε από πλοίο, ενώ στις 19 Δεκεμβρίου 1944 10 αεροπλάνα τύπου Μπάλτιμορ, βομβάρδισαν τη Ρόδο. Όσο η έρευνα συνεχίζεται θα βρεθούν κι άλλες μαύρες μέρες για το νησί.

Τι κατάφεραν τελικά οι Σύμμαχοι;
Υλικές ζημιές τεράστιες, θάνατοι και τραυματισμοί αμάχων. Αυτό ήταν το επίτευγμά τους. Στην πόλη οι ζημιές τεράστιες ενώ στη Μεσαιωνική Πόλη εκτός από τα ερείπια, έβλεπες οι βομβαρδισμοί να δημιουργούν αλάνες ενώ μέχρι τότε ήταν πυκνοκατοικημένη περιοχή. Για παράδειγμα η σημερινή άπλα στον Άγιο Παντελεήμονα όπου παρκάρουν αυτοκίνητα τώρα, δημιουργήθηκε όταν καταστράφηκαν ολοσχερώς τα σπίτια. Το ίδιο συνέβη στο σημείο που βρίσκεται σήμερα το σούπερ μάρκετ «Μπαζάρ» στην Μεσαιωνική Πόλη. Εκεί ήταν όλο στενά μέχρι που βομβαρδίστηκαν. Επίσης η πλατεία που σήμερα βρίσκονται καταστήματα, μεταξύ των οποίων είναι τα «Μάνταλα» το «Χαμάμ», ψαροταβέρνες … είναι αποτέλεσμα βομβαρδισμών. Έγινε αλλοίωση του πολεοδομικού και κοινωνικού ιστού της Μεσαιωνικής Πόλης, ο οποίος δεν έχει αποκατασταθεί μέχρι σήμερα.

Κατεστραμμένη η κεντρική είσοδος της εκκλησίας της Μητρόπολης

Ο πλοίαρχος Eric W. Bush DSO, DSC, R.N., στη γέφυρα του πλοίου HMS Euryalus καθ’ οδόν προς βομβαρδισμό της πόλης της Ρόδου, όπως φαίνεται και στο μαυροπίνακα του Hipoints στις 15 Μαρτίου 1942

Ζημιές στο Αρχαιολογικό μουσείο της Ρόδου, το υπόγειο του οποίου εχρησιμοποιείτο ως Αντιεροπορικό καταφύγιο, όπως φαίνεται και από την επιγραφή RIFUGIO

Πρωτοσέλιδο της αγγλικής εφημερίδας Daily Mirror, για τους βομβαρδισμούς στη Ρόδο