Η οικονομική κατάσταση της Δωδεκανήσου τις πρώτες μέρες της Ενσωμάτωσης. Γιατί απέτυχαν οι αγγλικές επιχειρήσεις το 1943
ΑΝΑΓΝΩΣΤΗΚΕ 568 ΦΟΡΕΣ
Τότε, 7 Μαρτίου 1948
Παρουσίαση: Κώστας Τσαλαχούρης
Μέρα γενεθλιακή η 7η Μαρτίου 1948. Η «ΡΟΔΙΑΚΗ» την έζησε, βρισκόμενη, εκεί, στις επάλξεις, όπου την όρισε η καλή τύχη και κατέγραψε εκείνες τις θεϊκές στιγμές, της Ενσωμάτωσης της Δωδεκανήσου με τη Μητέρα Ελλάδα. Από τότε, συνεχίζει και καταγράφει την ιστορία αυτού του τόπου, από το ίδιο μετερίζι, από τις ίδιες θέσεις.
Σήμερα τη Μέρα αυτή, ας την καταγράψουμε, από καρδιάς, όπως τη ζήσαμε, με επίθετα, για να δώσουμε το γιορταστικό τόνο του γεγονότος ότι οι μαρτυρικοί αυτοί τόποι των Δωδεκανήσων, μετά δουλεία αιώνων, αποτελούν αναπόσπαστο τμήμα του ελληνικού Έθνους. Πόθοι αιώνων…
Μέρα αλησμόνητη, αξέχαστη, γιορτερή, ατέλειωτη, μεγάλη, ιστορική, όμορφη, χαρούμενη.
Έτσι τη θυμούνται ζωηρά, έτσι είναι αποτυπωμένη στις καρδιές, αυτών που την έζησαν ή μάλλον, έζησαν εκείνο το γαλήνιο πρωινό, όταν σύσσωμος ο ροδιακός λαός και νοερά ο δωδεκανησιακός, ξεχύθηκε στους δρόμους για να γιορτάσει, μέσα στην αγκαλιά της Μάνας, της Ελλάδας
Ακριβώς την ημέρα της Ενσωματώσεως της Δωδεκανήσου, στις 7 Μαρτίου 1948, δίδεται στη δημοσιότητα ένα αποκαλυπτικό ντοκουμέντο για την οικονομική κατάσταση της Δωδεκάνησου, από εκθέσεις αρμοδίων παραγόντων που επισκέφτηκαν να νησιά τις πρώτες ημέρες της Απελευθερώσεως.
Και γράφουμε, μετά τη Βρετανική Στρατιωτική Διοίκηση Δωδεκανήσου, μέχρι τις άγιες εκείνες ημέρες όταν τα νησιά θα αποτελούσαν πλέον αναπόσπαστο τμήμα του ελληνικού εδάφους. Το ζήτημα της ανασυγκροτήσεως άρχισε με γοργούς και έντονους ρυθμούς, γιατί εκτός από την κατάσταση που άφησαν οι Ιταλοί τύραννοι είχαν να αντιμετωπίσουν τη μετανάστευση που έπαιρνε απρόβλεπτες διαστάσεις, που εκτός από ατομική ήταν και ομαδική αν όχι αναγκαστική.
Έπαιρνε ρυθμούς, όπως την εποχή των τελευταίων χρόνων της οθωμανικής κυριαρχίας, τη διετία 1910-1911, και κατά τη διάρκεια της ιταλικής τυραννίας τα πρώτα χρόνια της δεκαετίας του 1920, όταν οι ετσιθελικές απαλλοτριώσεις σε όλα τα μήκη και πλάτη των εδαφών των νησιών της Δωδεκανήσου, κατέρριπταν κάθε ρεκόρ…Αντί πινακίου…φακής έπαιρναν τα πάντα.
Και αυτοί ακόμη οι κατακτητές δια του ντε Βέκκι το παραδέχτηκαν επίσημα ότι η εγκατάλειψη της πατρώας γης από τους κατοίκους άγγιζε τα όρια της σκληρής, πικρής και απάνθρωπης σκληρότητας. Είχαν επίσης να αντιμετωπίσουν τους Φραγκολεβαντίνους που κρατούσαν το εμπόριο-νόμιζαν ότι θα μείνουν, ότι τους είχαμε ανάγκη-και τους υποστήριζαν διεθνείς παράγοντες, σήμερα το λέμε πολυεθνικές εταιρείες και ο Καθολικισμός. Άλλες εποχές, άλλα ήθη…
Όμως, τον Οκτώβριο 1950, δεν υπήρχε κανείς. Τα πάντα έγιναν με βάση τη Συμφωνία των Παρισίων του 1946, και τους όρους της, ζ που υπογράφηκε το Φεβρουάριο 1947. Δεν παρεξέκλινε σε τίποτε…
Έγραφε λοιπόν η έκθεση, ότι η Ρόδος, η Κως και η Κάρπαθος έχουν κατ’ εξοχήν γεωργική οικονομία. Η Τήλος, η Νίσυρος, η Αστυπάλαια, η Κάλυμνος και η Λέρος έχουν οικονομία ημιγεωργική, όπου η ναυτιλία και η αλιεία συναγωνίζονται τη γεωργία.. Στην Κάσο, Σύμη, Πάτμο, Καστελλόριζο και Χάλκη επικρατεί η ναυτιλία και η αλιεία, ενώ η γεωργία είναι σχεδόν ανύπαρκτη. Ως αστικά κέντρα μπορούν να χαρακτηριστούν η Ρόδος, Κως, Λέρος, Σύμη, Κάλυμνος και Πάτμος.
Τα Δωδεκάνησα περιλαμβάνουν 77 νησιά κατοικήσιμα ή χωρίς, με συνολικό πληθυσμός 115.000 ατόμων, κατανεμόμενα σε 27.297 οικογένειες. Σε κάθε οικογένεια αντιστοιχούν 4,26 άτομα, ακριβώς όπως και στην υπόλοιπη Ελλάδα.
Η κατανομή των οικογενειών κατά επαγγέλματα επιβεβαιώνει το συμπέρασμα σχετικά με το είδος της παραγωγικής απασχόλησης των κατοίκων: Οικογένειες γεωργικές 12.789, 50,0%. Οικογένειες ναυτικές 1590, 6,5%. Οικογένειες αλιευτικές (σπογγαλιευτικές 2.668, 10,5%. Οικογένειες εργατικές 3.190, 13%, Διαφόρων επαγγελμάτων 4590, 18,0%.
Από απόψεως κατανομής της γης, σημειώνεται η ύπαρξη οικογενειών ακτημόνων, που ανέρχονται στη Ρόδο σε 1370 και στην Κω σε 470. Στην Κω μάλιστα, ο κλήρος είναι πολύ μικρός (1-1- στρέμματα), ώστε και οι οικογένειες που δεν είναι ακτημονικές να θεωρούνται σχεδόν τέτοιες, λόγω του πολύ μικρού κλήρου.
Από την πρώτη στιγμή της κατοχής των Δωδεκανήσων από τους Ιταλούς και κυρίως μετά την εγκαθίδρυση του φασιστικού καθεστώτος, οι Ιταλοί άρχισαν συστηματικά να αφαιρούν από τους Έλληνες τα καλύτερα κομμάτια γης και να εγκαθιστούν σ’ αυτά Ιταλούς αποίκους.
Το εμπόριο επίσης άρχισε σιγά-σιγά και με κατάλληλα μέσα να περνά στα χέρια των ιταλικών εταιριών. Ο έλεγχος της οικονομίας από τους Ιταλούς, ώθησε σημαντικό ποσοστό Δωδεκανησίων προς τη μετανάστευση.
Σήμερα υπάρχει διαφορά στη ζωή των πόλεων και της υπαίθρου., μεγαλύτερη από την αντίστοιχη διαφορά στην υπόλοιπη Ελλάδα, λόγω της οικονομικής εξαρθρώσεως που επέφερε η ιταλική κατοχή.
Τα σχολεία και οι διδάσκαλοι δεν επαρκούν για τις σημερινές ανάγκες. Η υγιεινή κατάσταση δεν είναι και τόσον ευχάριστη, γιατί η ελονοσία μαστίζει ορισμένα χωριά.
Ο σπουδαιότερος πλουτοπαραγωγικός κλάδος των Δωδεκανήσων είναι η Γεωργία. Από τα Κτηματολόγια της ρόδου και της Κω προκύπτει ότι σε κάθε γεωργική οικογένεια, αναλογούν κατά μέσον όρο 44 κληρομερίδια, πράγμα που δείχνει τον υπερβολικά κατατεμαχισμό της γης. Αλλά και η κατανομή της γης είναι άνιση μεταξύ των κατοίκων. Στο Πυλί π.χ. της 420 οικογενειών οι 300 έχουν κλήρο 1-2 στρέμματα, ενώ μόνο 5-6 γαιοκτήμονες, κατέχουν 30.000 στρέμματα. Τα ιταλικά αγροκτήματα ανέρχονται σε 57.000 στρέμματα. Οι γεωργοί πλήρωναν τόκο 20-25%.
Συνεταιρισμοί πιστωτικοί δεν υπήρχαν να τους προστατέψουν από τα τοκογλύφια-μέχρι την απελευθέρωση οι γεωργοί ήταν θύματα των τοκογλύφων. Υπολογίζεται ότι το 1/4-1/3 της επιφανείας των νησιών είναι καλλιεργήσιμος. Παράγονται δημητριακά, όσπρια, λαχανικά, καπνός, φρούτα και λάδι. Η κτηνοτροφία έχει υποστεί μείωση 50-70%.
Η παραγωγή σιτηρών μόλις επαρκεί να διαθρέψει τον πληθυσμό επί 4 μήνες. Το παραγόμενο λάδι μόλις επαρκεί για τις ανάγκες των κατοίκων. Το ελάχιστο μέλι της Δωδεκανήσου είναι εφάμιλλο προς το αττικό.
Το εμπόριο βρισκόταν στα χέρια των Ιταλών. Ήταν πάντοτε παθητικό με το σκέλος του ελλείματος υπερβολικά εξογκωμένο. Κατά το 1939 έφτασε τις 189 εκατομμύρια λιρέτες (με εισαγωγή 216 και εξαγωγή 56). Οι εισαγωγές ήταν σιτηρά, άλευρα, ζυμαρικά κ.λπ., ενώ οι εξαγωγές καπνά, κρασιά κ.ά. Επίσης η Βιομηχανία βρισκόταν στα χέρια ιταλικών εταιριών.
Στα χέρια των Ελλήνων έμεινε η βιοτεχνία, η μικρή παραγωγή όπως η αγγειοπλαστική, πατροπαράδοτη τέχνη των Ροδίων.
Τα ναυτικά επαγγέλματα και ιδίως η σπογγαλιεία παρουσιάζουν επίσης ενδιαφέρον στα Δωδεκάνησα. Οι σφουγγαράδες έφταναν μέχρι τα παράλια της Αφρικής (Μάρσα-Ματρούχ, Βεγγάζη, Ντέρνα κ.α.) για να αλιεύσουν το προϊόν τους. Οι προπολεμικοί στολίσκοι ήταν σε δυναμικότητα τριπλάσιοι των σημερινών, με ετήσια παραγωγή 50-60 χιλιάδες σπόγγων, ενώ η παραγωγή του 1946 έφτασε, μόνο, τις 25 χιλιάδες.
Αξιόλογο ενδιαφέρον παρουσιάζει στα Δωδεκάνησα και ο τουρισμός.
Κατά τη γνώμη των ειδικών, τα πιο επείγοντα οικονομικά ζητήματα της Δωδεκανήσου, συνοψίζονται στα εξής:
1. Να ρυθμιστεί το ζήτημα των 57.000 στρεμμάτων των ιταλικών κτημάτων.
2. Το ζήτημα των αγροκτημάτων, επίσης, που κατασχέθηκαν και κρίθηκαν ως αναδασωτέες εκτάσεις.
3. Να λυθεί το ζήτημα της αποκαταστάσεως των κολλήγων της Κω.
4. Να καταστρωθεί πρόγραμμα ανασυγκροτήσεως και αναπτύξεως της γεωργίας, το οποίον περιλαμβάνει τα κατά μέρος ζητήματα που αφορούν τις αρδεύσεις, βελτίωση των καλλιεργούμενων φυτών, εισαγωγή κτηνοτροφικών φυτών, βελτίωση της κτηνοτροφίας, ανάπτυξη της μελισσοκομίας κ.λπ.
Έτσι τα Δωδεκάνησα θα καταστούν ικανά να διαθρέψουν και να συγκρατήσουν τον πληθυσμό τους και να ευημερήσουν.
Ο κύβο είχε ριφθεί…
Οι αγγλικές επιχειρήσεις
Επίσης βλέπει το φως στην επίσημη εφημερίδα της αγγλικής Κυβερνήσεως- The London Gazette (σελίδες 5371-5379, την Παρασκευή 8 Οκτωβρίου 1948, έκθεση του υποναυάρχου Algernon Willis (1889-1976), με τις ναυτικές επιχειρήσεις που έλαβαν χώραν από τις 7 Σεπτεμβρίου μέχρι τις 28 Νοεμβρίου 1943, που είχαν ως αποτέλεσμα την κατάληψη της Ρόδου, της Κω, της Λέρου και των άλλων νησιών από τους Γερμανούς.
Η κατάληψη της Ρόδου και το άνοιγμα του Αιγαίου, επιχείρηση με την ονομασία “Accolade” «Εναγκαλισμός», μελετούνταν να πραγματοποιηθεί από το Γενάρη του 1943, αλλά οι επιχειρήσεις της Βορείου Αφρικής και Σικελίας δεν επέτρεψαν τη διάθεση των αναγκαίων δυνάμεων. Όταν παραδόθηκε η Ιταλία-8 Σεπτεμβρίου 1943, αποφασίστηκε να ενθαρρυνθούν οι Ιταλικές φρουρές να κρατήσουν όσα νησιά μπορούσαν και να αποσταλούν σε ενίσχυση τους μικρά βρετανικά αποσπάσματα. Καταλήφθηκαν το Καστελλόριζο, η Κως, η Λέρος, η Σάμος, η Κάλυμνος η Σύμη και η Αστυπάλαια.
Οι Άγγλοι απεσταλμένοι-Λόρδος Τζέλικο με ένα ασυρματιστή Πολωνό-δεν μπόρεσαν να συγκρατήσουν τον Ιταλό κυβερνήτη της Ρόδου-΄Ινιγκο Καμπιόνι ( 1878-1944), από του να παραδοθεί στους Γερμανούς. Από τα νησιά οι συμμαχικές δυνάμεις, ενήργησαν σειρά επιδρομών. Πριν την παράδοση της Ιταλίας οι Γερμανοί είχαν λάβει μέτρα να καταλάβουν την Ελλάδα. Συγκέντρωσαν αεροπορικές δυνάμεις από τη Γαλλία και τη Ρωσία και περιόρισαν τις συμμαχικές καταδρομές.
Στις 9 Οκτωβρίου 1943 σε σύσκεψη στην Τύνηδα, οι Αϊνζενχάουερ, Κάννιγκαμ και Ήντεν αποφάσισαν να κρατηθούν η Λέρος και η Σάμος πάση θυσία, αφού εγκρίθηκε η χρησιμοποίηση 4 ιταλικών υποβρυχίων. Οι επιθέσεις της συμμαχικής αεροπορίας, ματαίωσαν την αποβατική γερμανική επιχείρηση στις 18-20 Οκτωβρίου. Αποφασίστηκε η περαιτέρω ενίσχυση για την άμυνα και των δύο νησιών.
Στις 5 Νοεμβρίου γερμανικές αποβατικές δυνάμεις με ορμητήρια το Λαύριο και τη Ζέα, και κινούμενες μόνο κατά τη διάρκεια της νύχτας, έφτασαν στη Λέρο στις 10 Νοεμβρίου. Την εσπέρα, στις 12 Νοεμβρίου έγιναν οι πρώτες γερμανικές αποβάσεις και στις 16, άρχισε η αποχώρηση του αγγλικού στρατού. Συνεπεία της πτώσεως της Λέρου αποφασίστηκε η εκκένωση της Σάμου εκ των 220 Βρετανών και των 380 του ελληνικού ιερού Λόχου. Επιπλέον εγκατέλειψαν το νησί 8.000 Ιταλοί στρατιώτες, Έλληνες αντάρτες και πολίτες. Οι επιχειρήσεις βρέθηκαν σε δυσχερή θέση λόγω της καταλήψεως από τους Γερμανούς μια ναρκοσυλλέκτιδας, όπου έγιναν κύριοι των συμμαχικών μυστικών κωδίκων.
Η εκκένωση του Αιγαίου συμπληρώθηκε στις 29 Νοεμβρίου με την αποχώρηση των Άγγλων από το Καστελλόριζο.
Ο υποναύαρχος Γουίλλις συνεχίζει ότι «ικανοποιητικό επακολούθημα των απογοητευτικών αυτών επιχειρήσεων υπήρξε η επιτυχής απομάκρυνση του ελληνικού πολεμικού «Αδρίας-κόπηκε στα δύο- δια του στενού της Κω και βόρεια της Ρόδου. Ο «Αδρίας» απέπλευσε την 1η Δεκεμβρίου και έφτασε στην Αλεξάνδρεια με «τας ιδίας αυτού δυνάμεις» την 6η Δεκεμβρίου.
Η τύχη ευνόησε την τολμηρή αυτή διέλευση, καθότι απρόβλεπτες περιστάσεις εμπόδισαν να γνωστούν οι κινήσεις του στον εχθρό, μέχρις ότου έφτασε ανατολικά του Καστελλορίζου. Γερμανικό νοσοκομειακό σκάφος, αντιθέτως ερχόμενο, αντιπαρήλθε τον «Αδρία»| στο στενό της Κω και ο εχθρικός προβολέας έσβησε κατά την κρίσιμη στιγμή. Όταν βρισκόταν βορείως της Ρόδου, το πλοίο διέφυγε την ανακάλυψη λόγω καταιγίδων»…
Ακολουθήστε τη Ροδιακή στο Google News
