Μεσαιωνολόγιο: «Μπύρα, το ποτό της διαφθοράς»

Rodiaki NewsRoom

Γράφει η Άννα Αχιολά
info@medievalfestival.gr

Ο Χριστιανισμός, τη Ρωμαϊκή περίοδο (4ος-7ος αι.), ανέδειξε το κρασί σε κυρίαρχο ποτό ενώ την µπύρα, η χριστιανική κουλτούρα, όχι µόνο δεν την αντιμετώπισε µε σοβαρότητα, αλλά ακόμα χειρότερα, την διέβαλε! Ο Χριστός, άλλωστε, μετέτρεψε το νερό σε κρασί, όχι σε µπύρα…

Ποια είναι όμως η ιστορία της μπύρας και γιατί αντιμετωπίστηκε ως διεφθαρμένο ποτό κατά τον πρώιμο Μεσαίωνα, πριν τελικά αγαπηθεί και διαδοθεί τόσο πολύ σε όλο τον δυτικό κόσμο και συνδεθεί η παραγωγή της με τους μοναχούς και τα μοναστήρια;

Στις αρχές του 5ου αι. (410 µ.Χ.) βαρβαρικά γερµανικά φύλα, προερχόµενα από τα ανατολικά της ηπείρου µας, κατέλαβαν τη Ρώµη. Και ενώ κάποιους αιώνες πριν, ο Ιούλιος Καίσαρας (100-44 π.Χ) είχε διαπιστώσει πως το σηµαντικότερο αλκοολούχο ποτό των Γερµανών ήταν το υδρόµελο, ένα ηδύποτο από τη ζύµωση σιτηρών µε µέλι, όπως αυτό που αναφέρεται στις µυθολογίες των βόρειων γερµανικών φυλών, ο Ρωµαίος συγγραφέας Τάκιτος (58-120 µ.Χ.) παρατήρησε ότι «οι Γερµανοί χρησιμοποιούν ως ποτό ένα υγρό, από κριθάρι ή σιτάρι, που βράζει όμοια µε το κρασί».

Αν και υπάρχουν ευρήματα που καταδεικνύουν την ύπαρξη προϊστορικής μπύρας στην Ελλάδα και χρονολογούνται στα τέλη της 3ης - αρχές 2ης χιλιετίας π.Χ., κατά τον Μεσαίωνα, αυτό το ποτό οι Γερμανοί φαίνεται να το πήραν από τους Κέλτες, που καλλιεργούσαν σιτηρά µε τελικό στόχο την παραγωγή µπύρας. Ήταν µία εύκολη γι’ αυτούς διαδικασία, καθώς χρησιμοποιούσαν τα ίδια εργαλεία που ήταν διαθέσιμα στο νοικοκυριό για τη μαγειρική. Από εκείνα κιόλας τα χρόνια, η παρασκευή µπύρας θεωρήθηκε γυναικεία υπόθεση: η γυναίκα που έφτιαχνε πολύ καλή µπύρα γινόταν περιζήτητη νύφη.

Οι πρώτες µπυραρίες στην ιστορία ήταν τα σπίτια αυτών των γυναικών, όπου μαζευόταν ο κόσμος για να πιει και για να αγοράσει µπύρα.

Αυτή καθόριζε, πότε, πόσο και πώς θα την έφτιαχνε. Τα εργαλεία για την µπύρα αποτελούσαν μέρος της προίκας της και παρέμεναν εσαεί στην ιδιοκτησία της. Με εξαίρεση τα μεγάλα βαρέλια, τα εργαλεία κληρονομούσαν οι κόρες και οι αδελφές της.

Η συνήθεια παραγωγής µπύρας στο σπίτι διατηρήθηκε µεν έως τον 20ό αι., όχι όμως και η γυναικεία εξουσία που χάθηκε µε την τεχνολογική εξέλιξη. Στις αρχές του Μεσαίωνα, η µπύρα χρησίμευε όχι µόνο για προσωπική κατανάλωση, αλλά ήταν απαραίτητη στις τελετές και τις εορταστικές εκδηλώσεις των µη-χριστιανικών λαών, των παγανιστών.

Σ’ αυτές τις τελετές, η µπύρα σερβιριζόταν µέσα σ’ένα καζάνι που ήταν ταυτόχρονα ιερό δοχείο και εξάρτημα θυσιαστικής πράξης, άρα αντικείμενο µέγιστης αξίας. Η χρήση του μαγικού καζανιού, έδενε µε πολύ στενή σχέση όλους όσοι έπιναν απ’ αυτό, µε το κανάτι. Για τους πρώιμους χριστιανούς (3ος αι.) η τελετουργική χρήση των καζανιών µπύρας αντιμετωπιζόταν ως «όργανο κακών δυνάμεων». Σύμφωνα, λοιπόν, µε τον µύθο, ο Ιρλανδός ιεραπόστολος Άγιος Κολοµπάνος (540-615) συνάντησε το 612 µία οµάδα (=Αλεµαννών) συγκεντρωμένους γύρω από ένα γιγαντιαίο καζάνι γεμάτο µπύρα, να εορτάζουν τον θεό Wotan (βασική θεότητα των Γερμανών και των Αγγλοσαξώνων).

Τους ρώτησε τι κάνουν και στο άκουσμα του Wotan, ο Άγιος Κολοµπάνος φύσηξε το καζάνι και «…Ω! του θαύματος, αυτό έσπασε µε κρότο, τα κοµµάτια του εκσφενδονίστηκαν και η λυσσαλέα δύναμη ξεχύθηκε από το ποτό της µπύρας. Έτσι, έγινε φανερό ότι ο διάβολος χρησιμοποιούσε αυτό το ποτό για να κυριέψει τις καρδιές των ανθρώπων».

Αυτή είναι η εκδοχή του μύθου σύμφωνα µε την οποία η παγανιστική µπύρα που είχε τότε επιβληθεί, αντιπαραβαλλόταν µε το χριστιανικό κρασί και κατ’ επέκτασιν ο Παγανιστικός Κόσμος µε τον Χριστιανικό.

Πώς όμως η μπύρα, από πηγή μέθης, αρρωστιών και οργίων την εποχή των «βάρβαρων παγανιστών» του πρώιμου μεσαίωνα, έγινε ένα «απλό» ποτό για το θρησκευτικό ημερολόγιο και συνδέθηκε για πολλά χρόνια στενά με τους μοναχούς, θα το δούμε στο επόμενο Μεσαιωνολόγιο …

Απόσπασμα από κείμενο της ιστορικού δρ. Ξένης Μπαλωτή
www.huffingtonpost.gr