Δωδεκανήσιοι στα εργοστάσια της Αμερικής

Rodiaki NewsRoom

Γράφει ο Μανώλης Κασσώτης
στο anamniseis.net

Εκτός από κείνους που πήγαν στο Tarpon Springs και ασχολήθηκαν με την σπογγαλιεία, άλλοι, κυρίως, Καλύμνιοι και Συμιακοί πήραν τον δρόμο για τα χαλυβουργεία στο Ohio. Στις αρχές του 20ου αιώνα, το Ohio ήταν από τις πιο ανεπτυγμένες βιομηχανικές πολιτείες της Αμερικής, με ευκαιρίες εργασίας σε εργοστάσια σιδηροβιομηχανίας.

Οι περισσότεροι Καλύμνιοι και Συμιακοί, που πήγαν στο Ohio, εγκαταστάθηκαν στο Campbell, μια μικρή πόλη 3 μίλια νοτιοδυτικά του Youngstown. Στην ευρύτερη περιοχή του Youngstown υπήρχαν δεκάδες εργοστάσια (δυο από αυτά στο Campbell) που απασχολούσαν χιλιάδες εργάτες, γι’ αυτό και οι κάτοικοί του το αποκαλούσαν « το Μικρό Σικάγο». Σ’ αυτά τα δυο εργοστάσια έπιασαν δουλειά και ρίζωσαν πολλοί Καλύμνιοι και Συμιακοί.

Το 1909 οι εργάτες του χαλυβουργείου του New Castle PA κατέβηκαν σε απεργία για αρκετούς μήνες. Οι ιδιοκτήτες του εργοστασίου για να σπάσουν την απεργία πήγαν στο Canonsburg PA, όπου υπήρχε χαλυβουργείο, για να βρουν εργάτες. Την ίδια εποχή κάηκε ένα ανθρακωρυχείο στο Canonsburg και πολλοί Καρπάθιοι και Ροδίτες έμειναν χωρίς δουλειά.

Ένας τολμηρός Καρπάθιος, που γνώριζε καλά τη δουλειά στα χαλυβουργεία, πήγε στους εργοδότες και παρουσίασε τους συμπατριώτες του ως αρχιμάστορές του. Μερικές δεκάδες Καρπάθιοι και Ροδίτες πήγαν στο New Castle και έπιασαν δουλειά στο τμήμα του εργοστασίου που έφτιαχνε λαμαρίνες, κι έτσι, δεν ξαναγύρισαν στις μίνες.

Εκτός από τους Καλύμνιους και Συμιακούς που πήγαν στο Campbell, τους Καρπάθιους και Ροδίτες που πήγαν στο New Castle και άλλοι Δωδεκανήσιοι δούλεψαν σε χαλυβουργεία. Γύρω στα 1900, ο Κωνσταντίνος Γιακουμή Μακρής από τους Λειψούς, έφτασε στην Αμερική και εγκαταστάθηκε στο Martins Ferry OH, όπου ασχολήθηκε με το μπογιάτισμα καπνοδόχων χαλυβουργείων.

Την ίδια περίπου εποχή έφτασε στην Αμερική και εγκαταστάθηκε στο Martins Ferry, ο Μανώλης Κουμουνδούρος, τον οποίο ακολούθησαν και άλλοι Λειψιώτες που έπιασαν δουλειά σε χαλυβουργεία.
Εκτός από τα χαλυβουργεία οι Δωδεκανήσιοι δούλεψαν και σ’ άλλα εργοστάσια.

Πολλοί από τους πρώτους Τηλιακούς που ήλθαν στην Αμερική πήγαν στην Utica NY και έπιασαν δουλειά σε εργοστάσια υφαντουργίας, βαφής υφασμάτων και κατασκευής ραδιοφώνων και σχετικών εργαλείων.

Άλλοι Τηλιακοί πήγαν στο Milwaukee WI και έπιασαν δουλειά σε εργοστάσια επεξεργασίας και μεταποίησης σιδήρου και άλλων μετάλλων. Την ίδια εποχή, αρκετοί Κώοι πήγαν στο Lancaster PA και έπιασαν δουλειά σε εργοστάσιο επεξεργασίας δερμάτων.

Άλλοι Δωδεκανήσιοι, κυρίως γυναίκες, δούλευαν στα εργαστήρια κατασκευής ενδυμασιών της Νέας Υόρκης. Οι Δημήτριος Δεμερζιδάκης από την Κάρπαθο και Γεώργιος Σωτηράκης από το Καστελόριζο, δούλεψαν στα εκεί γουναράδικα και αργότερα δημιούργησαν δικές τους επιχειρήσεις.

Στα εργοστάσια της Αμερικής δούλεψαν μετανάστες, απ’ όλα σχεδόν τα νησιά της Δωδεκανήσου: Χαλκίτες στο Weirton WV, Καστελοριζιοί στο Pittsburgh PA και Πάτμιοι στο Campbell. Άλλοι Δωδεκανήσιοι, Πάτμιοι στο Pittsburgh και οι Καρπάθιοι στο St. Louis, δούλεψαν στην τοποθέτηση σιδηροδρομικών γραμμών.

Η δουλειά στα εργοστάσια ήταν ασφαλέστερη και πιο επικερδής απ’ ότι στα ανθρακωρυχεία, αλλά είχε κι αυτή δυσκολίες και κινδύνους, από τα ατυχήματα που συνέβαιναν κατά καιρούς.

Ολόκληρη οικογένεια με έξι-επτά παιδιά και ένα δυο μπεκιάρηδες, ξαδέλφια και άλλους συγγενείς, μέναν σ’ ένα τροχόσπιτο τεσσάρων μικρών δωματίων που τους νοίκιαζε η εταιρεία.

Όπως δε περιγράφει ο Νίκος Κωνσταντινίδης, στα χαλυβουργεία η δουλειά ήταν εξίσου σκληρή, ιδιαίτερα γι’ αυτούς που δούλευαν στα χυτήρια και στους φούρνους:

«Άλλοι στα εργοστάσια, με το ψηλό φουγάρο, εψήσαν το κορμάκι τους, ωσάν τον μπακαλιάρο».

Όπως κι ένας άλλος Δωδεκανήσιος περιγράφει τη δουλειά σ’ ένα χαλυβουργείο του Yorkville PA που έφτιαχνε τενεκέδες: «Κυριακή μεσάνυχτα (αρχή της εβδομαδιαίας εργασίας), 2.500 εργάτες -Αμερικανοί, Άγγλοι, Γάλλοι, Ιταλοί, Γερμανοί, Ρώσοι, Έλληνες εκ των οποίων πολλοί Δωδεκανήσιοι- τρέχουν να πάρουν ο καθένας τη θέση του στο εργοστάσιο. Αν για πρώτη φορά πιάνεις δουλειά σε εργοστάσιο, νομίζεις ότι μπαίνεις στην κόλαση! Φρικώδης ζέστη και καπνός αδιαπέραστος που δεν βλέπεις τον γείτονά σου».

«Την πρώτη θέση της φρίκης κατέχουν οι φούρνοι (hot mills), όπου βρίσκεται ο πυκνότερος καπνός και η περισσότερη σκόνη. Τα πυρακτωμένα μέταλλα μεταβιβάζονται από χέρι σε χέρι με τσιμπίδες και περνάνε από δυο φούρνους.

Ανοίγονται, διπλώνονται και ξαναψήνονται για να βγουν στο τέλος λαμαρίνες. Το σιδερένιο πάτωμα στο οποίο ρίχτονται οι αναμμένες λαμαρίνες και πάνω στο οποίο στέκονται οι εργάτες ανάβει και εκείνο.

Καίουν τα πόδια σου, το πρόσωπό σου κοκκινίζει, καίγονται τα χέρια σου και ολόκληρος βρίσκεσαι μέσα στη φωτιά όπου τσιγαρίζεσαι σαν μπριζόλα! Ο ιδρώτας σου τρέχει ποτάμι κι αν μαζευόταν σε μια δεξαμενή, θα μπορούσες να κολυμβήσεις μέσα σ’ αυτήν.

Αν κάποιος μπορεί να υποφέρει αυτά τα βάσανα τον χειμώνα, η δουλειά το καλοκαίρι γίνεται σκέτο μαρτύριο. Κάθε μέρα, πολλοί λιποθυμούν και μεταφέρονται στο νοσοκομείο των πρώτων βοηθειών».

«Σ’ άλλο τμήμα του εργοστασίου, οι εργάτες στέκονται για 13 ώρες στο ένα πόδι προσπαθώντας να ανοίξουν τους κατεργασμένους τενεκέδες που βγαίνουν από τους φούρνους. Απ’ εκεί περνούν στους κρύους φούρνους όπου τον χειμώνα υποφέρεις από το κρύο.

Πιο πέρα στο γανωτήρι δουλεύεις μέσα σ’ ένα σύννεφο από καπνούς λαδιών, μόλυβδου και πιτύρων όπου σε πιάνει αδιάκοπος βήχας. Πολλοί εργάτες βάζουν σφουγγάρια στη μύτη τους για να μην αναπνέουν τον καπνό και πολλοί απ’ αυτούς προσβάλλονται από φυματίωση». Αρκετοί Δωδεκανήσιοι έχασαν τη ζωή τους από δυστυχήματα σε εργοστάσια.

Παρ’ όλα αυτά ο Νίκος Κουρός θεωρούσε πως άνοιξε η τύχη του όταν βρήκε δουλειά σε χαλυβουργείο: «Βρισκόμουν στην Αμερική χωρίς προστάτη, χωρίς να ξέρω τη γλώσσα, χωρίς χρήματα και, το χειρότερο απ’ όλα, χωρίς δουλειά.

Έψαχνα για δουλειά στα διάφορα εργοστάσια στο New Kensington PA, αλλά χωρίς αποτέλεσμα. Πάνω στην απελπισία μου, κάποιος Έλληνας με συμβούλευσε να πάω να ζητήσω δουλειά από την Aluminum Co of America, αλλά να πάω πρωί, για να είμαι πρώτος στη σειρά».

«Πράγματι την άλλη μέρα βρισκόμουν μπροστά στο γραφείο από τα χαράματα. Η δουλειά που μου πρόσφεραν ήταν από τις έξι το πρωί μέχρι τις έξι το βράδυ, έξι μέρες την εβδομάδα.

Η αμοιβή ήταν 15 σέντσια (λεπτά του δολαρίου) την ώρα και η πληρωμή κάθε δυο βδομάδες. Χωρίς να το ξανασκεφθώ δέχθηκα τη δουλειά. Από τη χαρά μου δεν κοιμήθηκα όλη τη νύκτα. Επιτέλους είχα δουλειά! Αλλά δεν είχα και τίποτε άλλο».

Με το πέρασμα του χρόνου οι Δωδεκανήσιοι εξαπλώθηκαν και σ’ άλλες βιομηχανικές πόλεις της Αμερικής: New Kensington, Pittsburgh, Chicago, Detroit, South Bend, Gary, Allentown, Bethlehem, Baltimore, Cleveland, Weirton και East Chicago.

Η μετακίνηση και απασχόληση των Δωδεκανησίων στα χαλυβουργεία αυξανόταν συνεχώς για να φθάσει στο ζενίθ, κατά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο, λόγω της αλματώδους ανάπτυξης της σιδηροβιομηχανίας που κάλυπτε και τις ανάγκες του πολέμου.

Μετά τον πόλεμο, η σιδηροβιομηχανία –που συνέχισε να αποτελεί έναν από τους βασικούς κλάδους της αμερικανικής οικονομίας– συνέβαλε στη δημιουργία μεγάλων έργων υποδομής και στην ανάπτυξη της αυτοκινητοβιομηχανίας.

Στις βιομηχανίες σιδήρου οι μισθοί και τα ημερομίσθια των εργατών ήταν ικανοποιητικά εξ αιτίας της μεγάλης ζήτησης σιδήρου. Οι εταιρείες είχαν μεγάλα κέρδη, αλλά υπήρχαν και ισχυρά εργατικά συνδικάτα που προασπίζονταν τα συμφέροντα και τα δικαιώματα των εργατών.

Η κατάσταση άλλαξε από τα μέσα της δεκαετίας του 1960, όταν αναπτύχθηκε η σιδηροβιομηχανία στην Ιαπωνία, και αργότερα στην Κορέα και σε άλλες χώρες. Για τη Δωδεκανησιακή παροικία, ένας τομέας εργασιακής σχέσης, εξέλιπε οριστικά.