ΣελIδες ΙστορIας: Τα Κλιμάκια κατασκοπείας που δρούσαν στη Ρόδο Η δράση των Κουμνιανών-Δρύδων, με τα κλιμάκια “Symptom” και “ERRATIC”-Εκτελέσεις Ιταλών

Rodiaki NewsRoom

Το κλιμάκιο Προεστού στη Βιλανόβα-Ο Τζορτζ Τζέλικο

Γράφει ο
Κώστας Τσαλαχούρης

3 Δεκεμβρίου 1943,
ώρα 1.30 πρωινή.
Τρεις άνδρες με πολιτικά, φτάνουν με λαστιχένια βάρκα στο νησί, στην περιοχή της Βιλανόβας, προερχόμενοι από τη Σύμη.
Η ιστορία και τα γεγονότα που ακολουθούν είναι πέρα για πέρα αληθινά. Επεσυνέβησαν το χρονικό διάστημα από τις 3 Δεκεμβρίου 1943 ως τις 21 Ιανουαρίου 1944 και οι πρωταγωνιστές τους, έγραψαν Ιστορία και περπάτησαν σε έναν χώρο 185 βημάτων, στα σοκάκια της Μητροπόλεως. Στα 185 αυτά βήματα της Μητροπόλεως, εκεί κοντά στο Σιλιγκούρι και τον Άμμο, συνέχισαν το έργο τους και άλλοι πρωταγωνιστές των Κλιμακίων μέχρι τις μέρες της απελευθέρωσης.

Θα αναφερθούμε στην αρχή των γεγονότων, σε 6.476 λέξεις, στο κλιμάκιο Προεστού, το οποίο παρέμεινε στη Ρόδο, ακριβώς, 49 ημέρες, γιατί αναγκάστηκε να εγκαταλείψει εσπευσμένα τη γερμανοκρατούμενη Ρόδο, ύστερα από προδοσία.

Επικεφαλής του κλιμακίου είναι ο ανθυπολοχαγός του Ελληνικού Στρατού Ελευθέριος Προεστός καταγόμενος από την Κάλυμνο, και άλλοι δύο, ο δεκανέας Χατζημανώλης Γεώργιος, ασυρματιστής, και ο ναύτης του Πολεμικού Ναυτικού Παπαμιχαήλ Νικηφόρος.

Με τη βάρκα μεταφέρουν τον ασύρματό τους, όπλα, χειροβομβίδες κι όλο τον απαιτούμενο εξοπλισμό για την εκπλήρωση της αποστολής τους.

Η εντολή για την οργάνωση της αποστολής δόθηκε τον Απρίλιο του 1943, από τον Άγγλο ταγματάρχη Ντίλον, προϊστάμενο του γραφείου της Υπηρεσίας για τις ελληνικές υποθέσεις (ALSDE) και σκοπός της ήταν, η συλλογή πληροφοριών, η διενέργεια σαμποτάζ σε εχθρικές στρατιωτικές εγκαταστάσεις και η στρατολόγηση εθελοντών Δωδεκανησίων για την επάνδρωση των ελληνικών Δυνάμεων στη Μέση Ανατολή. Αυτό ήδη είχε γίνει από τις πρώτες ημέρες, όταν η Ελληνική Κυβέρνηση, μεταφέρθηκε από την Κρήτη, στην Αίγυπτο, το 1941.

Η εκπαίδευση στον ανορθόδοξο πόλεμο των μελών του κλιμακίου -εντάχθηκαν στην ομάδα ύστερα από έγκριση της Ελληνικής Υπηρεσίας Πληροφοριών και της αγγλικής (ALSDE) –έγινε στο αγγλικό στρατόπεδο Σάουντερντς της Τζενέφας-Καμπρίτ της Αιγύπτου, από τους Άγγλους υπολοχαγούς Κότλεϊς και Γκιλ και τον ίδιο τον Προεστό, και τελείωσε το δεύτερο δεκαήμερο του Ιουνίου.

Στη συνέχεια το κλιμάκιο πήγε στο Κάιρο, όπου βρίσκονταν τα γραφεία της Υπηρεσίας. Εκεί έγινε η μετεκπαίδευση που διήρκεσε ως τα μέσα Ιουλίου.

Στις 15 Αυγούστου, οι τρεις άνδρες έφυγαν για τη Βηρυτό, όχι κατευθείαν, αλλά μέσω Συρίας, Ήταν το δύσκολο μέρος της εκπαίδευσης, αλλά και όλης της αποστολής, γιατί έπρεπε να εφαρμοστούν οι κανόνες του συνωμοτισμού και του μυστικού πολέμου. Στην Παλαιστίνη και γενικά σε όλη τη Μέση Ανατολή, οι μυστικές υπηρεσίες –συμμαχικές, ουδέτερες και των δυνάμεων του Άξονα-δρούσαν με όλα τα μέσα, και ήθελαν να γνωρίζουν τα πάντα. Ειδικά στην πόλη της Ιερουσαλήμ, όλες οι χώρες είχαν καλά επανδρωμένες τις διπλωματικές τους αποστολές, και εκτός από διπλωμάτες, χρησιμοποιούσαν και ειδικούς, γνώστες του μυστικού πολέμου.

Εκεί οι τρεις άντρες, εκπαιδεύτηκαν σε πλοία επιφανείας και σε υποβρύχια, ως τα τέλη Σεπτεμβρίου.
Στις 2 Οκτωβρίου, οι άντρες του κλιμακίου εγκαταλείπουν τη Βηρυτό και επιβιβάζονται στο εξοπλισμένο πλοιάριο LS-8, με προορισμό τις τουρκικές ακτές και συγκεκριμένα τη θέση Απλοθήκα –Αλωπός. Την 1η Δεκεμβρίου φτάνουν στον προτελευταίο σταθμό τους, τη Σύμη.

Το πρώτο κλιμάκιο
Τη νύχτα της ημέρας που το κλιμάκιο Προεστού έφτανε στη Βηρυτό, 14 προς 15 Αυγούστου, βγαίνει στις ακτές της Ρόδου το πρώτο συμμαχικό κλιμάκιο.
Επικεφαλής είναι ο Καλύμνιος Κώστας Κουμνιανός ή Δρυς και μέλη του ο ασυρματιστής Γιάννης Θωμαΐδης, Ρόδιος στην καταγωγή και ο Χαλκίτης Βασίλης Κλημέντος, που χρησιμοποιείται ως οδηγός.

Στο πρόσωπο του Κώστα Κουμνιανού Άγγλοι και Έλληνες βρίσκουν το άτομο που χρειάζονταν. Αλλά και η επιλογή των συνεργατών του δεν είναι τυχαία. Και οι δύο γνωρίζουν την περιοχή, ο μεν πρώτος τα λημέρια της νοτιοδυτικής Ρόδου, ο δε δεύτερος τα «νερά», γιατί θα περνούσαν για λόγους ασφαλείας από τα νησάκια της Χάλκης.

Πήγαιναν στο άγνωστο και οι τρεις, γι’ αυτό άλλωστε δίνεται στην ομάδα, η κωδική ονομασία «Σύμπτωμα»-«Symptom».
Όλα ήταν συμπτωματικά. Η δημιουργία της, η επάνδρωσή της από έναν άνδρα τολμηρό με φήμη σκληρού και αποφασιστικού, και δύο νέους, από τους οποίους ο ένας δάσκαλος ξεριζωμένος από τον τόπο του, που, τώρα που άρχισε η δράση, ρίχνονται στη φωτιά με σκοπό τη συλλογή πληροφοριών και τη διενέργεια σαμποτάζ. Αυτά περιλαμβάνει η διαταγή.

Χωρίς ονομασία
Η ομάδα Προεστού που όπως γράφουμε βρίσκεται στην Απλοθήκα, δεν φέρει καμιά ονομασία, γιατί ήταν κλιμάκιο της Ελληνικής Υπηρεσίας Πληροφοριών σε συνεργασία με την A/Force της ISLD της Force 133 της OSS.
Ήδη η Ιταλία τη χρονική αυτή περίοδο βρίσκεται σε μυστικές επαφές με τους Συμμάχους, για την άνευ όρων παράδοσή της. Όλοι περιμένουν μέρα με τη μέρα τη συνθηκολόγηση.

Σε εξέλιξη βρισκόταν, το σχέδιο “Accolade”, που σκοπό είχε την απόσπαση της Ρόδου από τον Άξονα.
Η λέξη “Accolade”, μεταφράζεται σε «περίπτυξη, αγκάλιασμα, ασπασμός· τελετή κατά τη χειροτονία των ιπποτών, δηλαδή τρία χτυπήματα με το πλατύ μέρος του ξίφους, που δίνονταν ελαφρώς στον ώμο του χειροτονούμενου, και, donner, recevoir l’ accolade-δίδω, λαμβάνω την ιπποτεία.

Προφανώς και η άφιξη του κλιμακίου Κουμνιανού στη Ρόδο, αποτελούσε ένα προκεχωρημένο τμήμα της όλης επιχείρησης. Η εγκατάσταση και η οργάνωση του δικτύου με τη στρατολόγηση εντοπίων είναι το πρώτο μέλημα του Κουμνιανού.
Στην πρώτη επαφή που έχει με τη Μέση Ανατολή, του δίνεται η εντολή να μη διενεργηθούν σαμποτάζ, για να μην υπάρξουν αντίποινα κατά των κατοίκων. Αυτό κυριολεκτικά του δένει τα χέρια.

Αλλά και μόνο το γεγονός ότι ο Κουμνιανός με τους άντρες του έφτασαν στον προορισμό τους, και επετεύχθη η εγκατάσταση δικτύου στη Ρόδο, θεωρείται επιτυχία.
Ενώ, όμως, υπήρχε αυτή η ευφορία στο Στρατηγείο για τις καθημερινές επαφές με το κλιμάκιο, τις πρώτες μέρες του Σεπτεμβρίου 1943, ο ασύρματος παύει να μεταδίδει λόγω βλάβης.

Στη Ρόδο ο Τζέλικο
Στις 10 Σεπτεμβρίου «πέφτει» στη Ρόδο ο λόρδος Τζορτζ Τζέλικο. Τον συνοδεύουν ο ταγματάρχης Ντόμπλεϊ που γνωρίζει την Ιταλική και ο λοχίας Κίστερτον, που μεταφέρει ασύρματο μεγάλης εμβέλειας.

Κατά την πτώση τους στην Τσαμπίκα, ο ταγματάρχης Ντόμπλεϊ έσπασε το πόδι του κι έτσι τις διαπραγματεύσεις ανέλαβε μόνος του ο Τζέλικο, που έρχεται σε επαφή με τον Ιταλό στρατιωτικό Διοικητή Ινίγκο Καμπιόνι, με σκοπό να του ζητήσει να κρατήσει μέχρις ότου του στείλουν δυνάμεις οι Σύμμαχοι, και τον διαβεβαίωσε ότι θα φτάσουν στη Ρόδο, σε έξι ημέρες.

Τελικά οι εξελίξεις είναι ραγδαίες και οι επιχειρήσεις παντού, στη Ρόδο, κλείνουν υπέρ των Γερμανών.
Αυτό αναγκάζει τον Τζέλικο να εγκαταλείψει το νησί, την επομένη, αφού παίρνει ως «δώρο», όλα τα σχεδιαγράμματα των οχυρώσεων και των θέσεων των ναρκοπεδίων της Ρόδου, και των άλλων νησιών.

Ακριβώς, τη στιγμή που ο Τζέλικο είναι έτοιμος να εγκαταλείψει τη Ρόδο, φτάνει στο λιμάνι μία αγγλική άκατος, με άλλους διαπραγματευτές. Έτσι καταφέρνει να διαφύγει.

Δεύτερος Κουμνιανός
Επειδή οι μέρες κυλούν και δεν υπάρχει επαφή με τη Ρόδο, αποφασίζεται η αποστολή και νέας ομάδας-του δεύτερου συμμαχικού κλιμακίου, που φτάνει στο νησί, στις 3 Οκτωβρίου 1943,και αποτελείται από τον Πανορμίτη Κουμνιανό, μεγαλύτερο αδελφό του καπετάν Κώστα, και τον ασυρματιστή Αντώνη Νεσγό από τα Μάσσαρη.

Στην ομάδα δίνεται η κωδική ονομασία “ERRATIC”-που μεταφράζεται ως ακατάστατος, σφαλερός, οκνός, πλανόδιος, εκκεντρικός, ασταθής, πλάνης, κακούργος.
Μέχρι να φτάσει η δεύτερη ομάδα στη Ρόδο, ο ασύρματος επαναλειτουργεί και, όταν τα δύο αδέλφια συναντιούνται, το Στρατηγείο γνωρίζει την αιτία της «σιωπής» του…
Η δουλειά που κάνει ο καπετάν Κώστας Κουμνιανός, ο ασυμβίβαστος αυτός νέος, με τις λίγες γραμματικές γνώσεις, αλλά με την πίστη στα υψηλά ιδανικά, φαίνεται αμέσως.

Τους συνεργάτες που στρατολογεί, και κυρίως, τον Γιώργο Κωσταρίδη, τον δάσκαλο Φιλήμονα Γιαμαλή και τον Μιχάλη Βρούχο, που διόρθωνε, λόγω ειδικότητας, τους ασυρμάτους όλων των κλιμακίων, θα τους συναντήσουμε σε πρωταγωνιστικό ρόλο σε όλα σχεδόν τα κλιμάκια που εγκαθίστανται στη Ρόδο και στη Μονόλιθο.

Εκτελέσεις από τους Κουμνιανούς
Οι αδελφοί Κουμνιανού δεν δέχονται να μπουν σε καλούπια και ακολουθούν δική τους τακτική. Με διάφορα μέσα παρασύρουν Ιταλούς στρατιωτικούς με τη δελεαστική πρόταση ότι θα τους μεταφέρουν στις τουρκικές ακτές και στη συνέχεια στην Αίγυπτο, αλλά εκείνοι τους εκτελούν. Μεταξύ αυτών που εκτελέστηκαν είναι ο λοχαγός Ντε Λουτσία Μπρούτο, o λοχίας Πεζικού Λόζιτο Ζεράρντο, ο υπολοχαγός Μπρούνο Ρικάρντο, ο αντισυνταγματάρχης Μιράλια Αουγκούστο κι ένας λοχίας που δεν αναγνωρίστηκε ποτέ.

Επίσης σκότωσαν και δύο Έλληνες, τον Μανωλά Μανώλη από λάθος, παρά τις διαβεβαιώσεις του ότι είναι άνθρωπος των Άγγλων, κι έναν άλλο, του οποίου το όνομα δεν μας είναι γνωστό- Α.Υ.Ε./1944,1945.

ΑΥΡΙΟ: Το Δεύτερο μέρος