Ηλίας Καραβόλιας: Η αυτόματη «ευφυΐα» της αιώνιας συνάρτησης εργασίας - κέρδους

Rodiaki NewsRoom

Γράφει ο Ηλίας Καραβόλιας

«Για πρώτη φορά στην ιστορία της ανθρωπότητας θα κατασκευάσουμε το πιο πολύτιμο εφόδιο μας: την ευφυΐα».
(CEO της Nvidia)

«Μειώνοντας το μέγεθος της ομάδας, θα απαιτούνται λιγότερες συζητήσεις για τη λήψη αποφάσεων, και κάθε άτομο θα αναλαμβάνει μεγαλύτερη ευθύνη».
(Επικεφαλής ΑΙ Meta/Facebook)

Οι δηλώσεις έγιναν με λίγες μέρες διαφορά. Την ώρα που η «καταιγίδα αυτοματισμού» με ΑΙ εργαλεία οδηγεί σε μαζικές απολύσεις, η ναυαρχίδα της παραγωγής (υπό) προϊόντων ΑΙ (Nvidia) ξεπέρασε κάθε ρεκόρ κεφαλαιοποίησης και έγινε ίδια με το ΑΕΠ της Γερμανίας, ξεπερνώντας Ιαπωνία και Ινδία (αν και είναι κάπως αδόκιμη η σύγκριση εταιρειών - εθνικών οικονομιών).

Η αγορά της ΑΙ θα φθάσει, λένε, τα 100 τρισεκατομμύρια $. Αυτά τα μεγέθη είναι όμως αδιάφορα και απόμακρα για τον μέσο νου. Ένα άλλο μέγεθος, ίσως πιο κατανοητό, μας αφορά: 90.000 εργαζόμενοι απολύθηκαν από 200 εταιρείες τεχνολογίας μέχρι τώρα μέσα στο 2025 (βλ. layoffs.fyi).

Οι προσλήψεις στην ίδια περίοδο δεν μπορούν να εκτιμηθούν ακριβώς (λόγω outsourcing και subcontractors), αλλά όσο περνάει ο καιρός μειώνονται ραγδαία, όπως μας πληροφορεί η ίδια πλατφόρμα δεδομένων.

Οι ανακοινώσεις για επόμενες απολύσεις δείχνουν ότι η τάση θα συνεχιστεί, με αποκορύφωμα την ανακοίνωση της Amazon: μέχρι το 2027 θα «αποφευχθούν προσλήψεις» 600.000 εργαζομένων.

Τα ρομποτικά ΑΙ συστήματα προφανώς και «τρώνε» θέσεις εργασίας πολύ περισσότερες από όσες γεννούν οι ανάγκες για παραγωγή ημιαγωγών ή εξαρτημάτων γενικότερα, για τέτοιου είδους συστήματα.

Η περίφημη «ευφυΐα» που κυνηγάνε να φτιάξουν οι φεουδάρχες των τεχνολογικών κολοσσών θα τους αυξήσει λοιπόν την κερδοφορία (ώστε να δικαιώσουν κάποτε τα τρις δολάρια προεξοφλημένης «αξίας» στο ταμπλό των χρηματιστηρίων), όχι μόνο επειδή θα αυξηθεί η παγκόσμια ζήτηση για ΑΙ αυτοματισμούς, αλλά και επειδή θα πέσει το μισθολογικό κόστος.

Αρκετοί μακροοικονομικοί αναλυτές, υποθέτω, έχουμε μελετήσει την έρευνα της McKinsey του 2023 (The economic potential of generative AI: The next productivity frontier, June 14, 2023 | Report).

Το στοίχημα είχε μετρηθεί από τότε: πόσο κέρδος τελικά γεννάει η ΑΙ από την παραγωγική διαφοροποίηση στη χρήση της, δεδομένου του ισοζυγίου προσλήψεων - απολύσεων στον κλάδο.

Τα δεδομένα είναι καταλυτικά: το όφελος του κεφαλαίου ως απόδοση επένδυσης είναι σχεδόν βασισμένο πάνω στην πρόβλεψη μείωσης του εργατικού κόστους, συγκριτικά με την πρόβλεψη αποδοτικότητας της εργασίας.

Με απλά λόγια: αυτοί οι λιγότεροι που θα δουλεύουν θα παράγουν περισσότερο κέρδος - ακόμα και αν δεν ξεπεράσει η ζήτηση τα επιθυμητά επίπεδα (βλ. Economic Times Report, 23 Σεπτεμβρίου 2025: «2 trillion in new revenue needed to meet AI demand globally by 2030»).

Να κατανοήσουμε τι συμβαίνει και γιατί όλα σχετίζονται και με την αναδιάταξη της γεωπολιτικής ισχύος και τους εμπορικούς πολέμους των δασμών: το χρήμα που πέφτει ανισομερώς στον πλανήτη, στην ΑΙ γενικότερα, είναι βασισμένο σε πρωτοφανή προεξόφληση κερδών.

Και το «ανθρώπινο κεφάλαιο» που θα παράγει κέρδος μέσω ΑΙ αυτοματισμών πρέπει να «συμμετέχει» σε αυτή την προεξόφληση, με το ανάλογο περιθώριο απόδοσης συγκριτικά με το κόστος του.

Η όποια λοιπόν «ευφυΐα» που θέλουν να γεννούν οι νέοι τεχνοφεουδάρχες για «γρήγορη λήψη αποφάσεων» σχετικά με τις «ανάγκες της αγοράς» πρέπει να αφορά σε οριζόντιο και κάθετο επίπεδο «λιγότερες ομάδες ατόμων σε λήψη αποφάσεων και διοίκηση», που φυσικά καλύπτει και τη συνθήκη για «φθηνότερη σε εργατικό κόστος παραγωγή».

Συνεπώς: όσοι νόμιζαν ότι μόνο οι ανειδίκευτες μάζες εργαζομένων κινδυνεύουν, γελιούνται.

Μπορεί η ανθρωπότητα να κερδίσει πολλά στο σύνολό της - σε πολλά επίπεδα του ανθρώπινου βίου εννοείται - από αυτό που προεξοφλούν οι διαστημικές κεφαλαιοποιήσεις των εισηγμένων εταιρειών hi-tech και ΑΙ, αλλά αυτό το «σύνολο» παραμένει για πολλοστή φορά «θολό και απροσδιόριστο», ως προς το κοινωνικό βάθος και το ταξικό εύρος του, στη ιστορία της καινοτομίας και της τεχνολογικής μετάβασης των κοινωνιών και των οικονομιών.

Η ΑΙ χρησιμοποιείται για να μας χρησιμοποιεί προς όφελός μας, αλλά και τη χρησιμοποιούμε για να μας «χρησιμοποιεί» προς όφελος της - δηλαδή όσων την παράγουν ολοένα και φθηνότερα, ενώ κατέχουν το μετοχικό τους μερίδιο στο όποιο μελλοντικό κέρδος…